Dergi 129

336

Ayrılıkçı Hareketlerin Ulusal Kurtuluş Hareketi Statüsü Kazanması: Hukuki ve Siyasi Boyutlar

maddelerinin devlet aleyhine olacak bir biçimde eşitsizlik yaratması,

bu Protokol’ün terörizm destekleme riski taşımasına neden olmuş ve

Protokol’e taraf olmayanlar, ulusal bağımsızlık adına yürütüldüğü id-

dia edilen savaşları uluslararası nitelikte silahlı çatışmalar olarak de-

ğerlendirmemiştir

.63

Protokol’ün 44/3 maddesi, savaşanların saldırıya

giderken ya da saldırı hazırlığı niteliğindeki bir operasyondayken ken-

dilerini sivil halktan ayırt etmek zorunda olduklarını; Ancak,

“Askeri

çarpışmalar sırasında ve katılması gereken bir askeri saldırının başlamasına

öncelik eden bir askeri yayılmaya iştirak ederken”

kendisini sivil halktan

ayırt edemese de, silahlarını görünür şekilde taşıdıkları takdirde sava-

şan statülerini koruyacaklarını belirtmiştir. Ek 1 No’lu Protokolün ka-

bul edildiği diplomatik konferansta bu kural uzun tartışmalara konu

olmuş, çok sayıda devlet ilgili hükmü ulusal kurtuluş hareketleri ile

sınırlı görmüştür. Çekimser kalan devletler, hükmün sivil halk üze-

rinde olumsuz etkiler doğurma konusunda kaygılarını dillendirmiş

olsalar da kuralı çekince ileri sürmeksizin onaylamışlardır. Aleyhte oy

kullanan İsrail ise, savaşanın kendisini sivil halktan ayırt etmemesine

izin vereceği şeklinde yorumlanabileceğini ifade etmiştir.

a.) Uluslararası Nitelikte Olmayan Çatışmalar Olarak Ulusal

Kurtuluş Hareketleri

Ulusal kurtuluş hareketleri genellikle bir ülkenin sınırları içerisin-

de ve devlet otoritesine karşı başlatıldığından, daha ziyade “uluslara-

rası nitelikte olmayan silahlı çatışmalar” kapsamında değerlendirilmiş

ve hareketlerin katılımcılarına, Martens kaydı

65,

Cenevre Sözleşmeleri

Ortak Madde 3 ve Ek 2 No’lu Protokol ekseninde hak ve yükümlülük-

ler doğmuştur.

Örneğin madde 44/3 gereğince, gerekli bazı durumlarda ulusal kurtuluş hareketi

savaşanlarının kendisini sivillerden ayırt etme zorunluluğunun olmadığı kabul

edilmiş, aynı imtiyaz düzenli ordulara verilmemiştir. Bkz. Taşdemir, “Uluslarara-

sı Terörizm”, s.83-86.

Jean- Marie Henckaerts & Louise Doswald-Beck, Uluslararası İnsancıl Teamül

(Örf-Adet)Hukuku, Cilt 1: Kurallar, (Çev. Emre Öktem, Melike Batur Yamaner,

Dolunay Özbek vd.) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 66,

2005, s.434-436

Martens hükmü gereğince, silahlı çatışmanın tarafları yerleşik geleneklerden, in-

saniyet kanunlarından ve kamu vicdanı emirlerinden doğan uluslararası hukuk

ilkelerinin koruması altına alınmıştır.