220 / 457
219
TBB Dergisi 2017 (130)
Zeynep GÜDÜK
çıkar sahibi tarafından yapılan hukuka uygun müdahaleden dolayı,
zarar görenin, hukuk düzeninin sağladığı koruma yetkilerinden ya-
rarlanamayarak katlandığı fedakârlığın, üstün çıkar sahibi tarafından
bir tazminat ödenerek giderilmesi, denkleştirilmesi gereğini anlatır.
133
Bu sorumlulukta; hukuki değerler çatışmasında, kanun koyucu
üstün hukuki değere, daha düşük hukuki değer karşısında öncelik ve-
rerek üstün değer uğruna, düşük değerin feda edilmesine müsaade
etmektedir. Bunun nedenleri, kaçınılması mümkün olmayan değerle-
rin çatışmasında, üstün değerin tercih edilmesi, daha büyük bir zararı
önlemek, daha düşük olan değerin feda edilmesi ya da kamu yararına
öncelik tanınması olabilir. Fakat bozulan çıkar dengesinin yeniden ku-
rulması amacıyla, fedakârlıkta bulunan kişinin zararı karşılanmakta,
onun katlandığı ekonomik fedakârlık, tazminat ödenerek denkleştiril-
mektedir. Bu tür sorumlulukta, sorumluluk sebebi kusurlu bir davra-
nış veya tehlikeli bir faaliyet değildir.
134
Hukukumuzda fedakârlığın denkleştirilmesine ilişkin genel bir
kural bulunmamaktadır. Çünkü kişilerin hukuka uygun eylemlerin-
den sorumlu tutulması olağan bir durum değildir. Bu yüzden kanu-
nun açıkça öngördüğü hallerde söz konusu olabilir. Medeni hukuk
mevzuatı ve TBK temelinde ve uygulamada fedakârlığın denkleştiril-
mesi ilkesinin, önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin bu tür
faaliyetine hukuk düzenince izin verilmiş olsa bile, zarar görenlerin
zorunluluk durumları ve komşuluk hukukuna ilişkin durumlarda uy-
gulama alanı bulacağı kabul edilmektedir. Çevre etkilerinin yol açtığı
zararlardan doğan istemin de, fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesine
bağlı olduğunda şüphe yoktur
135
TMK’nun 730. maddesine
“Hâkim, yerel adete uygun ve kaçınılmaz
taşkınlıklardan doğan zararların uygun bir bedelle denkleştirilmesine karar
verebilir.”
hükmü ile sonradan bir fıkra eklenmiştir.
136
Eklenen bu fık-
133
Ateş, s.71 vd.; Ertaş, s.177;Ulusan, s.333; Eren, Borçlar Hukuku, 458.
134
Demir, s.76, 77; Güneş, s.310.
135
Gökyayla, 1999, 31;
4.HD: 29.12.1978 T. ve 1978/3173 E., 1978/15053 K. (YKD,
C.V, S.8, 1979, s.1128-1129) Demir, s.76.
136
“Kanunda böyle bir boşluğun bulunduğu hususu, İsviçre ve Almanya’da his-
sedilmiştir. İsviçre Federal Mahkemesinin bu konuda aldığı boşluk doldurucu
kararına karşın, İsviçre Medeni Kanunu’nun 679 uncu maddesinde de bu güne
kadar henüz bir değişiklik yapılmamıştır. Alman Federal Mahkemesi bu konuda
maddede yer alan ifadelerden daha da ileri giderek, yerel adete uygun olmasa bile