131

255

TBB Dergisi 2017 (131)

Gökçe KURTULAN

Son olarak, tüketici uyuşmazlıkları için özel görevli tüketici mah-

kemelerinin ve tüketici hakem heyetlerinin tesis edilmiş olmasının, bu

uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığı yönünde bir gösterge ol-

duğunun düşünülmesi mümkün olabilir.

Ancak

Yeşilova

’nın da ifade

ettiği ve katıldığımız üzere, devlet mahkemelerinin işleyişine ilişkin

getirilmiş bir düzenlemenin, devlet mahkemelerinde görülen yargıla-

manın dışında bir yargılama yolu olan tahkimi neden ve nasıl etkileye-

ceği ya da etkilemesi gerektiğini gerekçelendirmek güçtür.

Özetle, yukarıda açıklanan yasal düzenlemeler ve bunların yoru-

mu ışığında, kanımızca tüketici uyuşmazlıklarının tahkime elverişli-

liği konusunda olumlu bir sonuca varmak gerekir. Bununla birlikte,

tahkim şartının tüketici sözleşmesinde bir genel işlem koşulu olarak

karşımıza çıkması halinde geçerliliğinin nasıl etkileneceği sorusu da

fazlasıyla önem taşımaktadır. Aşağıda öncelikle genel işlem koşulu

veya tüketici hukuku bağlamında haksız şarttan ne anlaşılması gerek-

tiği incelenecek, ardından tahkim şartının genel işlem koşulu deneti-

mine takılıp geçersiz sayılma olasılığı üzerinde durulacaktır.

C. İhtiyari Tahkim Şartının Genel İşlem Koşulları Denetimi

a. Genel İşlem Koşulu-Haksız Şart ve Kanuni Düzenlemeler

Haksız şart kavramının ve denetiminin temelinde, esasen liberal

ekonomilerde olması gereken ve sözleşme hukukunun temelinde yer

alan irade özerkliği ve bunun bir yansıması olan sözleşme serbestisi

ilkelerinin tam olarak hayata geçirilememesi yatmaktadır. Sözleşme

serbestisi ilkesinin arkasında, sözleşenlerin eşit konumda bulunduğu

varsayımı yer aldığından, tüketici-satıcı/sağlayıcı ilişkisinde bu ser-

bestinin mevcudiyeti haklı olarak sorgulanmıştır. Satıcı/sağlayıcı kar-

şısında hem psikolojik hem de düşünsel olarak zayıf konumda olan tü-

keticinin,

karşı tarafın kendisine dayattığı ve onu akdetmeye mecbur

ettiği hükümlere karşı korunması ihtiyacı doğmuştur.

Haksız şartların borçlar hukuku düzlemindeki karşılığı olan ge-

nel işlem koşulları, hukukumuzda ancak 2012 yılında yürürlüğe giren

Türk Borçlar Kanunu (TBK) ile genel bir düzenlemeye kavuşmuştur.

Bu görüşün eleştisi için bkz. Yeşilova, s. 117.

Yeşilova, s. 117-118.

Süleyman Toprak, “Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olma-

masının Sonuçları”,

TBB Dergisi

2016, S. 122, s. 284.