131

258

Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği

zenlenen adil yargılanma hakkı uyarınca, tüketicilerin ancak açıkça

ve tüm bilgilerden haberdar bir şekilde ve uyuşmazlık ortaya çıktık-

tan sonra uyuşmazlığın mahkeme dışında (örneğin tahkimde) çözül-

mesine yönelik yapacağı anlaşma, tüketicinin mahkemeye gitmesini

engelleyebilir. Dolayısıyla uyuşmazlık henüz ortaya çıkmadan önce

yapılacak bir tahkim anlaşması, haksız şart kabul edilip geçersiz sa-

yılacaktır. Avrupa Birliği Komisyonu’nun tavsiyesinin Türkiye’yi ve

Üye Devlet’leri bağlamadığını, bir

soft-law

enstrümanı niteliğinde ol-

duğunu fakat uygulamada öneminin yüksek olduğu belirtilmelidir.

V. Sonuç

Türk hukukunda tahkime elverişlilik meselesi hem HMK’da hem

de MTK’da düzenleme bulmuştur. Her iki kanun da tahkime elverişli-

lik hususunda ulusal tahkim ve milletlerarası tahkim için genel bir kri-

ter getirmiştir: tahkime gidecek uyuşmazlığın iki tarafın iradesine tâbi

olması. Tüketici sözleşmeleri, özellikli özel hukuk sözleşmeleri olarak

karşımıza çıkmakla birlikte, pekâlâ iki tarafın üzerinde tasarruf edebil-

diği bir sözleşmedir. Başka bir ifadeyle, HMK ve MTK’da getirilen açık

kriterden yola çıkarak tüketici uyuşmazlıklarının tahkime elverişli ol-

madığının ileri sürülmesi isabetli değildir. Bununla birlikte Yargıtay

yerleşik içtihadıyla, tüketici uyuşmazlıklarının kamu düzeniyle yakın

ilişki içinde olduğunu, bu yüzden bu uyuşmazlıkların tahkime elveriş-

li olmadığına karar vermiştir.

Kanımızca tüketici uyuşmazlıklarının tahkime elverişliliği, HMK ve

MTK’da hükme bağlanan objektif tahkime elverişlilik kriterinden ziya-

de bir haksız şart problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar

ihtiyari tahkim yolunun tüketici uyuşmazlıklarında da açık olduğunu

savunmak mevcut hukuki düzlemde mümkün olsa da, tüketici sözleş-

melerinde yer alan tahkim kayıtlarının haksız şart denetimine takılması

olası gözükmektedir. Uyuşmazlığın ortaya çıkmasından sonra akdedi-

len tahkim anlaşmalarının geçerliliği konusunda tartışma azdır. Bunun-

la birlikte taraflarca ayrıca müzakere edilmiş tahkim şartlarının geçerli

olmasının önünde bir engel, görüşümüze göre, bulunmamaktadır.

Jean R. Sternlight, “Is the U.S. Out On A Limb – Comparing U.S. Approach to

Mandatory Consumer and Employment Arbitration To That Of The Rest Of The

World

”, University of Miami Law Review

, C. 56, s. 846.