131

256

Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği

Tüketici işlemleri bağlamında ise, Türk hukukunun AB hukuku ile

uyumlaştırılması amacıyla,

haksız şartlar denetimi ilk defa 4077 sa-

yılı TKHK’de 2003 yılında yapılan değişiklikle hukuki düzenlemeye

kavuşturulmuştur.

Standart hükümlerden oluşan, genellikle tüketici

işlemlerinde kullanılan ve satıcı veya sağlayıcı tarafından dayatılan,

müzakere edilmeden imzalanan sözleşmelerin büyük bir bölümünü

oluşturan bu şartlar, hem TBK uyarınca (m. 20-25) hem de TKHK uya-

rınca (m. 5) bir denetime tâbi tutulmaktadır. TKHK uyarınca bir söz-

leşme hükmünün haksız şart olarak değerlendirilmesi sonucunda, bu

hüküm kesin hükümsüz kabul edilecek; sözleşmenin geri kalanı ayak-

ta tutulacaktır.

b. Tahkim Şartının Haksız Şart Niteliği

TKHK m. 5’te verilen haksız şart tanımına göre, bir sözleşme

hükmünün haksız şart olarak nitelendirilebilmesi için müzakere edil-

memiş olması yeterli değildir. Söz konusu hükmün ayrıca

“tarafların

sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı dü-

şecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması”

aranmaktadır.

Satıcı/sağlayıcı tarafından sözleşmeye koyulan tahkim şartının haksız

şart niteliğinin ortaya konulabilmesi için kural olarak öncelikle olası

bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözüme kavuşturulmasının dürüst-

lük kuralına aykırı bir biçimde tüketicinin aleyhine olup olmadığının

araştırılması gerekirdi. Ancak Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şart-

Aydoğdu/Zevkliler, s. 156 vd.

6.3.2003’te 4822 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile 4077 sayılı TKHK’nin 6.

maddesi şu şekildedir: “Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden,

tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve

yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine

dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır./Taraflardan birini

tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız şartlar tüketici için

bağlayıcı değildir./Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle

standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o

sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir.”

TKHK m. 5: “Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edi-

len ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kura-

lına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme

şartlarıdır./Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin ola-

rak hükümsüzdür. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini

korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şart-

lar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.

(…)”