312 / 405
311
TBB Dergisi 2017 (131)
M. Gökhan TÜRE / Oğuzhan TÜRE
varlığına ilişkin tartışmalar Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra yoğun-
laşmışsa da
49
, Hipokrat Yemininde geçen şu ifade, esasında tartışma-
nın 2500 yıllık bir geçmişi olduğunu göstermektedir;
50
“Ne bir kimseye
ölmesi için ecza vereceğim ne de ona bu etkiyi doğuracak bir öneride
bulunacağım. Benzer şekilde bir kadına doğurmasını engelleyecek
(kürtaj) bir tedavi uygulamayacağım”.
51
Günümüzde hekimlerin vicdani ret kapsamında ötanazi, kürtaj,
doğum kontrolü gibi belli sağlık hizmetlerini sunmaktan kaçındıkları
bilinen bir gerçektir.
52
Öte yandan kaçınılan hizmetler salt bunlarla
da sınırlı değildir. Sperm bağışı, tüp bebek tedavisi, üreme hücrele-
rinin dondurulması, cinsiyet değiştirme ameliyatı, uyuşturucu kul-
lananların tedavisi, tıbbi rapor verme, kızlık zarı incelemesi, işkence
gibi hususlarda da hekimlerin vicdani ret kapsamında hizmetten ka-
çındıkları görülmektedir.
53
Sağlık çalışanları bakımından vicdani ret
hakkının pozitif düzenlemelere konu olduğu da görülmektedir. Ör-
neğin İtalya’da 2007 yılından bu yana eczacılar, 2009 yılından beri ise
hemşireler, vicdani ret hakkını pozitif hukuk düzenlemelerinden ya-
rarlanarak kullanmaktadırlar.
54
Doktrinde Savulescu, sağlık çalışanlarının vicdani ret hakkına şid-
detle karşı çıkmaktadır.
55
Ona göre üstlenilen görev, insan hayatı ile
Conscientous Objection in Health Care” The National Catholic Bioethics Quar-
terly, Winter 2012, s. 611-620, s. 611; Josef, Kure, “Conscientious Objection in He-
alth Care”, Ethics & Bioethics (in Central Europe), 2016, 6 (3-4), s. 173-180, s. 175;
Sibel Öner Yalçın, Hemşirelerin ve Hekimlerin Tıbbi Eylemlerinde Vicdanın Rolü:
Bir Tutum Araştırması ile Birlikte, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana 2016, s.
25-26.
49
Kure, s. 173; Meaney/Casini/Spagnolo, s. 613.
50
Teresa Stanton Collett, “Protecting the Healthcare Provider’s Right of Conscien-
ce”, çevrimiçi,
https://cbhd.org/content/protecting-health-care-providers-right-conscience, (E.T. 06.03.2017).
51
Orijinal Hipokrat Yemini için bkz.
https://en.wikipedia.org/wiki/Hippocratic_Oath#Original_oath
52
Steve Clarke, “Conscientious Objection in Healthcare, Referral and the Military
Analogy”, Journal Med. Ethics, 2016, s. 1-4, s. 2; Stanton Collett, çevrimiçi; Pelleg-
rino, s. 61; Kuçuradi, s. 120-121. Örneğin Katolik hastanelerinde aile planlaması ve
kürtaja yönelik sağlık hizmeti sunulmamaktadır. Detaylı bilgi için bkz. Lo, s. 184.
53
Kure, s. 174; Berna Arda, “Etik Açıdan Hekim Haklar”,
Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi Mecmuası
, C. 51, S. 3, 1998, s. 121-124, s. 123; Öner Yalçın, s. 26.
54
Meaney/Casini/Spagnolo, s. 615.
55
Julian Savulescu, “Conscientious Objection in Medicine”,
British Medical Journal
,
2006, 332 (7536), s. 294-297, s. 294 vd; Aynı yönde Türk doktrinindeki bir görüş
için bkz. Murat Civaner, “Vicdani Retçi Hekimlere Diploma Verilmeyecek”, çevri-
miçi,
http://bianet.org/bianet/saglik/156508-vicdani-retci-hekimlere-diploma-