131

Kamu Malı Niteliğinin Tespiti ve Kamu Mallarından Yararlanmanın Esasları

cına uygun özel yararlanmaya; kaldırımda gazete satış kulübesi ya

da tren garında büfe ise amaca tam olarak uygun düşmese de kamu

malının tahsis amacı ile bağdaşabilir özel yararlanmalara örnek teşkil

etmektedir.

Esasen bu tür yararlanmaların ya da özel işgallerin, kamu hiz-

metine tahsisli malların esas amacının gerçekleşmesine engel olması

oranında yasaklanması gerekmektedir. Ancak bu oran sınır değerleri

aşmadığı takdirde özel yararlanmaya izin verilmektedir. Bu izin ver-

menin doğal bir sonucu olarak da işgalcilerden “işgaliye”, “ecri mi-

sil” ve benzeri bedellerinin alınması yoluna gidildiği görülmektedir.

Bu bakımdan idarenin, kamu mallarının özel işgale konu kılınmasını,

yararlanmanın geçici olması ve ücretlilik ilkeleri uygulamak suretiyle

doğal karşıladığı söylenebilir.

Buradan da anlaşıldığı üzere, kamu mallarından özel yararlanma-

ya hâkim olan ilkeler, genel yararlanmaya hâkim olan ilkelerden ta-

mamen farklıdır. Bu ilkeleri: “izne bağlılık ilkesi”, “ücretlilik ilkesi” ve

“yararlanmanın geçici olması ilkesi olarak adlandırmak mümkündür.

a. İzne Bağlılık İlkesi

Kamu mallarının yetkili idareden izin almaksızın özel amaçlarla

kullanılması söz konusu olamaz. Bu bakımdan kamu mallarından özel

yararlanmanın izne bağlı olması istisnası bulunmadan geçerli olan bir

ilkedir. Bir kimsenin kamu malını özel amaçla kullanması için verile-

cek iznin zımnen verilmesi ya da verilmiş kabul edilmesi de söz konu-

su olamaz. Bu iznin idare tarafından ruhsat adı verilen tek taraflı bir

işlemle ya da sözleşme veya imtiyaz yolu denilen iki taraflı bir işlemle

açık (sarih) bir şekilde verilmesi gerekmektedir.

Ancak idare tarafından açıkça verilmiş olan bu iznin zımnen yeni-

Gözübüyük/Tan, s. 1136.

Danıştay da konuyla ilgili verdiği bir kararda, herkesin eşit şekilde yararlanma

hakkını sınırlayarak, şezlong ve şemsiye konulmasının kumsal alanının işgali ol-

duğuna, bu sebeple bu işgal nedeniyle ecri misil istenilmesinde hukuka aykırı-

lık olmadığına karar vermiştir. Karar için bkz: Danıştay 10. Daire, Karar Tarihi:

21.03.1994, E. 1992/2421, K. 1994/1092.

Zabunoğlu, s. 596.