131

TBB Dergisi 2017 (131)

Kahan Onur ARSLAN

2) Özel (Bireysel) Yararlanma

Özel yararlanmalar, kamusal maldan kişiselleştirilmiş bir hukuki

durum aracılığıyla belirli kişi veya kişilerin, başkalarının yararlanma

imkânlarını da ortadan kaldırabilecek bir şekilde yararlanmalarıdır.

Ülkemizde kamu mallarından özellikle kıyılar, yollar ve hatta bazı

kamu binalarının belli kısımlarının belli bir özel kişi veya kişilerce kul-

lanımlarının kendilerine özgülenmesi suretiyle ele geçirilerek bunlar

üzerinde hakka dayanmayan bir tür zilyetlik kurulduğu görülmekte-

dir.

Bu tür yararlanmalar genellikle bir kamu malının bir kısmının

bir kişi tarafından işgal edilmesi şeklinde ortaya çıktıklarından bu tür

özel kullanımlara

“özel işgaller”

de denilmektedir.

Danıştay’a göre,

“Kamu malları üzerindeki bu özel ve istisnai yararlanmalar, kişinin si-

yasal ve genel haklarının (tabii) hürriyetlerinin bir sonucu olmadığı ve

kamu emlakinin tabii mahiyetinden veya tahsisi cihetinden çıkmadığı

için kamu malları üzerinde özel ve kişisel bir hukuki durum meydana

gelmektedir. Bu durum sonucunda kişi, bu mallar üzerinde özel bir

menfaat temin etmektedir.”

Ülkemizde oldukça yaygın olarak görülen bu tür işgallerin başın-

da kafe ve lokanta ve benzeri mekânların sandalye ve masa koymak

suretiyle kamuya açık alanları işgal etmeleri gösterilebilir. Bundan

başka, deniz üzerine balık çiftliği olarak kullanılmak üzere yüzer ha-

vuz kurulması da bir özel işgal örneğidir. Bu tür işgaller taşınmazın fi-

ziki yapısında değişiklik yapmayan yararlanmalardır. Kaldırım altına

benzin tankı koymak, kanalizasyon borusu döşemek şeklinde ortaya

çıkan yararlanmalar ise taşınmazın fiziki yapısında değişiklik yapan

yararlanmaya örnektir.

Mezarlıkta yer tahsisi, kıyıda şezlong veya şemsiye koyulması su-

retiyle plaj tesisi ve pazar yerlerinde yer tahsisi kamu malından ama-

Gözübüyük/Tan, s. 1135.

Zabunoğlu, s. 595.

Gözer/Kaplan, s. 702.

Çağlayan, bu tür yararlanmaları “özel-istisnai yararlanma” olarak tanımlamakta-

dır. Öyle ki yazara göre bu tür yararlanma, tahsisin doğal sonucu olmayıp tahsi-

si tehlikeye düşürmeden istisnai olarak yararlanmadır. Bkz. Çağlayan Ramazan,

İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yay., Ankara, 2013, s. 437.

Danıştay, Genel Kurul; Karar Tarihi: 03.04.1981, E. 981/4, K. 981/25,

Danıştay Der-

gisi

, sayı, 44-45, s. 60, Gözübüyük/Tan, s. 1136.

Gözübüyük/Tan, s. 1136.