137 / 417
136
Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdurun Hukuki Yardım Alma Hakkı
hukuki yardımından yararlanmasını zorunlu tutmuştur. Zorunlu ve-
killik gerektiren hallerde, vekil seçilmeden veya görevlendirilmeden
ceza muhakemesi işlemleri yapılamaz.
44
Mağdurun, vekilin hukuki
yardımından yararlanmasının zorunlu olduğu hallerde görev yapan
vekil, zorunlu vekil olarak nitelendirilmektedir.
1. Zorunlu Vekillik Gerektiren Haller
Zorunlu vekillik, devlete yüklediği yüksek ekonomik külfet ile
avukatlık mesleğinin serbest olması özelliği göz önünde bulunduru-
larak her mağdur için kabul edilmemiş olup, sadece bazı istisnai mağ-
durlar için kabul edilmiştir.
45
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre hem
soruşturma hem de kovuşturma aşamasında suç ayrımı gözetmeksi-
zin “
mağdur, on sekiz yaşını doldurmamış, sağır veya dilsiz ya da meramını
ifade edemeyecek derecede malûl olur ve seçilmiş bir vekili de bulunmazsa,
istemi aranmaksızın bir vekil görevlendirili
r”
46
(CMK’nın 234/2, 239/2).
Kanun koyucu, zorunlu vekillik gerektiren halleri belirlerken, sade-
ce mağdurun fiziksel ve ruhsal özellikleri ile yaşını dikkate almıştır
47
.
Diğer bir ifadeyle, zorunlu vekillik gerektiren haller düzenlenirken,
işlendiği iddia edilen fiil ve suç türü ile meydana gelen zarar dikka-
44
Alman ceza hukukunda, “Mağdur davanın her aşamasında kendisini bir avukatla
temsil etme hakkına sahiptir. Bu durumda avukatlık ücreti, mağdur tarafından
karşılanmaktadır. Ekonomik durumu iyi olmayan mağdurun ağır ceza gerektiren
bazı davalarda dilekçe ile avukat talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu gibi du-
rumlarda devlet tarafından görevlendirilen avukatın ücreti, mahkûmiyet halinde
sanık tarafından, beraat halinde mağdur tarafından karşılanmaktadır. Fakat ci-
nayet ve cinsel saldırı gibi ağır cezalık bazı davalarda mağdura avukat görevlen-
dirilmesi zorunludur. Bu durumda görevlendirilen avukatın ücreti, sanık beraat
etse dahi devlet tarafından karşılanmaktadır”. Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel
Müdürlüğü Mağdur Hakları Daire Başkanlığı, Almanya Çalışma Ziyareti Raporu,
8-10 Nisan 2014, s.15.
45
Olgun Değirmenci, “Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur Hakları”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi,
2008, S. 77, s. 63.
46
“CMK’nın 234/2.maddesinin amir hükmü gereğince on sekiz yaşını doldurma-
dığı ve vekilinin de bulunmadığı anlaşılan mağdure M’ye istemi aranmaksızın
bir vekil atanması gerektiğinin gözetilmemesi nedeniyle kararın oy birliği ile bo-
zulmasına”
(Y5.CD,E. 2007/3445, K. 2007/4322, T. 04.06.2007); “20.02.1989 do-
ğumlu olan ve hüküm tarihinde 18 yaşını tamamlamadığı anlaşılan mağdure S’ye
CMK’nın 234/2. ve 188/1. maddeleri uyarınca istemi aranmaksızın zorunlu vekil
tayin edilmesi gerektiği gözetilmeden ve de duruşmaya çağrılıp dinlenmeden ka-
rar verilmesi nedeniyle kararın oy birliği ile bozulmasına”
(Y5.CD,E. 2006/12729,
K. 2006/10585, T. 25.12.2006).
47
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Mağdur Hakları İnceleme Raporu,
12. 6. 2014, s. 29.