133

280

Üreme Hakkına İlişkin Tıbbi Müdahalelerde Rıza

B. TÜRK HUKUKU’NDA İZİN VERİLEN ÜREMEYE

YARDIMCI TEDAVİ UYGULAMALARI

Üremeye Yardımcı Tedavi Yöntemleri hakkında yönetmelik dışın-

da, yazılı bir hukuk kaynağı bulunmamaktadır. Yönetmelik gereğince,

hukuka uygun ÜYTE yöntemleri için aranan koşullar, homolog döl-

lenme ile karşı cinsteki çiftlerin çocuk sahibi olamamalarıdır. Ayrıca

yönetmelik gereğince, bu uygulamanın yönetmelikte nitel ve nicel

özellikleri belirlenen bir ÜYTE merkezinde, birim sorumlusu olabile-

cek yeterliliğe sahip bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafın-

dan gerçekleştirilmesi gerekir. Ayrıca üreme hücreleri

ve gonad do-

kusunun saklanmasına da yönetmelik tarafından izin verilmektedir.

1. Homolog Döllenme

ÜYTE sağlık hizmeti sadece evli çiftlere sunulmaktadır. Homolog

döllenmede, evli çiftler arasında herhangi bir nedenle cinsel birleşme-

nin gerçekleşememesi halinde kocanın üreme hücreleri, tıbbi yöntem-

lerle alınarak eşinin üreme organına aktarılmakta ya da eşlerin üreme

hücreleri dış ortamda döllendirilerek kadının rahmine enjekte edil-

mektedir. Bu tür döllenme, kişilerin üreme yönünden var olan rahat-

sızlıklarının tedavi edilmesi ve ayrıca çocuk sahibi olmayan çiftlerin

maruz kalabileceği psikolojik olumsuzlukların giderilmesi açısından

hukuka uygun bir tıbbi müdahale olarak benimsenmektedir.

Evli

çiftlerin kendilerine ait üreme hücrelerini kullanmaları zorunlu oldu-

ğundan, evlilik akti olmaksızın birlikte yaşayan ve sadece çocuk sahibi

olabilmek için yapay döllenme yapılmasına yönetmelik cevaz verme-

mektedir.

Hukukumuzda heterolog döllenme, yani evli çiftler dışın-

da üçüncü bir kişiye ait sperm ya da yumurta kullanılması olanak

dışıdır.

Öğretide isabet bulunan bir görüşe

göre, evli olmayan ki-

şilerden yazılı rızaya dayanarak, insan kökenli biyolojik maddelerin

alınması, aşılanması ve aktarılmasına dair Türk Medeni Kanunu’nun

23/3. maddesine göre tanınan hakka yönetmelikle engel olunmaması

Arif Barış Özbilen, a.g.e., s. 27 vd.

Cemile Turgut, a.g.e.,s.27

Cemile Turgut, a.g.e.,s.37

Emel Badur, a.g.e., s.196