133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

- 1996 yılında kapsamlı bir anayasa değişikliği ile cumhurbaşka-

nının bakanlıklara atama yaparken meclisten onay alma zorun-

luluğu kaldırıldı. Dahası, cumhurbaşkanı tarafından önerilen üç

başbakanın meclis tarafından reddedilmesi durumunda, cumhur-

başkanına meclisi feshedebilme yolu açıldı. Aynı değişiklikler ile

Akayev, ülkedeki yüksek mahkemeler dışındaki tüm yargıç ve

savcıları doğrudan atama yetkisini elde etti.

- 1998 yılında yapılan değişiklik sonucunda ise parlamentonun ya-

sama yetkileri kısıtlandı ve üye sayısında bir kez daha değişikliğe

gidildi. Meclisin bütçe üzerindeki yetkileri ve milletvekili doku-

nulmazlıkları sınırlandı.

Görüldüğü üzere Kırgızistan’ın parlamenter sistemden kopuşu,

yalnızca Ülke’nin parlamenter hükümet sisteminden uzaklaşmasına

yol açmakla kalmamış; anılan değişiklikler, ülkenin bir bütün olarak

demokratik sistemin dışına yuvarlanmasıyla sonuçlanabilecek bir dö-

nemin kapılarını açmıştır.

Bu derece kişiselleşmiş bir iktidarın kullanımının kısa süre içinde

önemli sorunlara yol açmaya başladı. Gerçekten, 1998 ve 2001 yılla-

rında Çin ve Özbekistan ile yapılan kimi anlaşmalarda sınır kontrolü

konusunda bu Ülkeler’e ciddi tavizler verildiğinin ve üstelik parla-

mentonun da tümüyle karanlıkta bırakıldığının ortaya çıkması üzeri-

ne, Ülke’nin ciddi bir krize sürüklenmesine yol açacak olaylar dizisi de

tetiklenmiş oldu. Söz konusu haberle birlikte oluşmaya başlayan mu-

halefet ittifakı, Akayev aleyhine geniş katılımlı gösteriler düzenlemeye

başladı. Polisin sert müdahalesiyle karşılaşan bu protesto eylemleri, en

nihayetinde “Aksu Olayları” olarak anılan ve bazı göstericilerin haya-

tını kaybetmesiyle sonuçlanan çatışmalarla birlikte doruğa çıktı.

Sonuçta bütün bu protestolar, Akayev Yönetimi’ni geri adım

atmak zorunda bıraktı ve 2003 yılında gerçekleştirilen anayasa de-

ğişiklikleriyle birlikte, Ülke’de ilk defa son 10 yıla damgasını vuran

“başkancı” eğilimlerden farklı bazı düzenlemelere gidildi. Akayev ile

bölgesel liderler arasında varılan iğreti bir uzlaşmanın ürünü olan bu

Kırgızistan’ın demokratik deneyiminin zedelenmesi hakkında ayrıntılı bir incele-

me için bkz. Ouran Niazaliev, Failed Democratic Experience in Kyrgyzstan: 1990-

2000, Yayınlanmaması Doktora Tezi, ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bö-

lümü, Ankara 2004.