593 / 685
592
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Uyarınca ...
hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerin-
de fiili tasarrufu bulunduğu ispat edildiği takdirde, bu kimse işleten
sayılmaktadır. KTK’da yer alan işleten tanımı dikkate alınınca maddi
ölçütün benimsenmiş olduğu anlaşılmaktadır.
72
Bu durumda gerçek
işleten maddi anlamda işletendir.
73
Böylece diyebiliriz ki, KTK gereğince araç işleten; araç üzerinde fi-
ili hâkimiyet icra eden ve aracı yararı, masrafları ve rizikosu kendisine
ait olmak üzere kullanan kimsedir.
74
Araç sahibi, mülkiyeti muhafaza
kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen kişi, aracın uzun
süreli kiralama, ariyet veya rehninde kiracı, ariyet alan veya rehin ve
diğerleri karine olarak işleten sayılmakta,
75
bu karine ise aksi ispatla-
nabilen bir adi karine olarak kabul edilmektedir.
76
Bu hallerde işleten
ve malik sıfatları birbirinden ayrılmıştır.
77
Bununla birlikte araç işleten
tabirinden akla ilk gelen araç sahibi olup, çoğu trafik kazasında da araç
sahibinin aynı zamanda gerçek işleten olduğu görülmektedir.
78
Aracın
sahibi gerçek işleten ise hem şekli ve hem maddi ölçüte göre işleten
sayılır. İşleten sıfatının tayininde kaza anı esas alınmaktadır.
79
Kira,
ariyet ve rehin sözleşmesi yapılan hallerde bu kimselerin işleten sayıl-
ması için aracın zilyetliğini elde etmiş ve bu muamelelerin belirli bir
süre devam etmesi aranmaktadır.
80
Kısa süreli kira sözleşmesi işleten
sıfatını değişikliğe uğratmaz iken, uzun süreli kiralamada, kiracı işle-
ten sayılmaktadır
81
. Ancak KTK’ya göre gerçek işleten, maddi anlam-
da işleten olarak kabul edildiği için, kanunda araç sahibi, uzun süreli
kiracı vs. işleten sayılsa da, bunun aksi kanıtlanarak maddi anlamda
işletenin bir başkası olduğu belirlenebilir.
82
Bu tür uyuşmazlıklarda
72
Karacan Çetin, s. 67.
73
Yılmaz, s. 50.
74
Haluk Tandoğan, “İsviçre Hukukunda Motorlu Taşıt Aracı İşletenin Sorumlulu-
ğunun Niteliği Şartları Birden Fazla İşletenin Sorumluluğu ve Türk Hukuku İçin
Öneriler”, Trafik Sigortası – V. Ticaret ve Banka Hukuku Haftası – Bildiriler Tar-
tışmalar, 25 – 28 Nisan 1973, BATHAE, Ankara, s. 199.
75
Karacan Çetin, s. 65 ve 67.
76
Yılmaz, s. 50.
77
Kemal Tahir Gürsoy, İsviçre Hukuku’nda Trafik Kazalarından Doğan Hukuki So-
rumluluğun Anahatları, Ankara 1974, s. 20; Tandoğan, s. 200.
78
Karacan Çetin, s. 73; Tandoğan, s. 199.
79
Özsunay, s. 96.
80
Karacan Çetin, s. 79.
81
Yılmaz, s. 57.
82
Yılmaz, s. 61 – 62; Karacan Çetin, s. 66.