133

Sayıştay’ın Anayasal Konumu Üzerinde Tartışmalar

Bu çalışmada, özellikle 1961 Anayasası ve 1982 Anayasası dö-

neminde, konu ile ilgili anayasal düzenlemeler ışığında, Sayıştay’ın

konumu ve niteliği üzerinde meydana gelen tartışmalara, tarafların

tezlerine, antitezlerine ve ayrıca Anayasa Mahkemesi kararlarına yer

verilerek, Sayıştay’ın bir mahkeme (yargı organı) sayılıp sayılamaya-

cağı sorusuna tatmin edici bir yanıt aranmakta, sağlıklı ve tutarlı bir

hukuki sonuca ulaşmaya çalışılmaktadır.

Türkiye’de Sayıştay’ın Tarihi

Osmanlı İmparatorluğunun hüküm sürdüğü dönemde, Sultan

Abdülaziz’in kendisine sunulan Arz Teskiresini onaylamasıyla 29 Ma-

yıs 1982 tarihinde kurulan Divanı Muhasebat, Cumhuriyet dönemin-

de Sayıştay adını alarak varlığını günümüze kadar taşımıştır. Kuruluş

teskeresine göre Divan-ı Muhasebat, kamu harcamalarını denetlemek-

le görevli Mahkeme-i Kübra-i Tetkik olarak da tanımlanmıştır.

Belirt-

mek gerekir ki; Sayıştay’ın yargısal kimliği konusunda, henüz kuru-

luş aşamasında mahkeme niteliğine dair yapılan vurgulama, zaman

içinde farklı görüşlerin tarafları arasında kopan fırtınaların önemli bir

ayağını oluşturmaktadır.

Sayıştay, 1924 Anayasası’nın 100. maddesinde kendisine yer bul-

muş

sadece TBMM’ye bağlı olduğu ve devletin gelir ve giderlerini

denetlemekle görevli olduğu belirtilmiştir.

1924 Anayasası’nın da,

Sayıştay’ın yargılama yetkisine dair herhangi bir düzenleme mev-

cut değildir. Buna karşılık 1924 Anayasası, yargı yetkisini vermediği

Sayıştay’ın denetleme alanını, devletin bütün gelir ve giderleri olmak

üzere son derece geniş biçimde belirlemiştir. Ancak, doğrudan ana-

yasadan yargı yetkisini almamasına rağmen Sayıştay, yapılan çeşitli

kanuni düzenlemeler ile özellikle de kuruluş kanunundan aldığı güç-

le fiilen yargı yetkisini kullanmıştır.

Diğer yandan, bu anayasa dö-

neminde tesis edilen Danıştay İçtihadı Birleştirme Kararı ile Sayıştay

Recai Akyel, “Bir Hesap Yargısı Olarak Sayıştay”, TAAD, yıl 6, sayı 23, s.2

1924 Anayasası’nın 100. maddesi şöyledir: “Büyük Millet Meclisine merbut ve

Devletin varidat ve masarifatını kanunu mahsusuna tevfikan murakabe ile mü-

kellef bir Divanı Muhasebat müessestir.”

)

Dr. Abdullah Uz, a.g.e., s.37.