134

146

Kurgudan Gerçekliğe Uzanan Bir Tartışma Alanı: Susma Hakkının İdare Hukukunda ...

İYUK madde 20 kapsamında idare yargıcı; uyuşmazlık konusu

olayın hukukî nitelendirmesini yapmak, uygulanacak hukuk kuralı-

nı belirlemek ve hukukî çözüme ulaşmak bakımından tam bir yetkiye

sahip olup, maddî durumun gerçeğe uygunluğunu ortaya çıkarmak

durumundadır.

Nitekim VUK madde 3 gereği, vergiyi doğuran olay

ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her tür-

lü delille ispatlanabilecektir. Karar örneklerindeki yaklaşım ise, hu-

kuka aykırı olma ihtimalini bünyesinde taşıyan bir işlemin yargısal

denetimini sınırlayacak niteliktedir. Zira idarî yargılama usulü yazı-

lı bir usul olup, İYUK madde 21 uyarınca dilekçeler ve savunmalar-

la birlikte verilmeyen belgeler, bunların vaktinde ibraz edilmelerine

imkân bulunmadığına mahkemece kanaat getirilirse, kabul ve diğer

tarafa tebliğ edilir. Unutulmamalıdır ki kamu yararına verilen öncelik

maddî idare hukuku yönünden idare lehine kabul edilebilse de idarî

yargılama usulünde davacı ve davalı aynı konumda olmak durumun-

da, yani bireysel yarar ile kamu yararı dengelenmek durumundadır.

Bir AYM kararında da belirtildiği üzere,

“

İdarî

yargı yerlerinin re’sen

inceleme yetkileri Anayasa’nın 2. maddesinde anlam bulan hukuk devleti il-

kesinin bir sonucudur.

İdarî

yargı yerlerinin önüne gelen her türlü eylem ve

işlemin çözümü için gerekli tüm bilgi ve belgelere ulaşımının yasa kuralları

ile kısıtlanması hukuk devleti ilkesinden uzaklaşma anlamını taşır.

”

Örnek

verdiğimiz Danıştay kararları, sonuçları sadece davacıyı etkileyen ip-

tal davaları hakkındadır. Danıştay’ın bu kararlardaki görüşü kabul

edilse dâhi, kamuyu ilgilendiren davalar hakkında, mahkemenin her

aşamada sonradan sunulan bilgi ve belgeleri dikkate almaması düşü-

nülemez. Davanın taraflarında bulunan kanıtların bir araya getirilmesi

olanağı mevcutken, aksine bir yorum getirilmesi, idarî yargı denetimi-

nin varlık nedenlerini sorgulatacak bir yaklaşımı da doğurmaktadır.

maksızın karara esas alınmasını anayasal âdil yargılanma hakkının ihlâli niteli-

ğinde olduğunu söylemiştir, D, 7.D, 30.12.2004, E.2003/1463, K.2004/3651.

Yasin, re’sen araştırma yetkisinin, yargının ne bireyin yerine geçerek onun adına

davayı yürütmek ne de kamu yararının, kamu düzeninin bekçiliğini yapma ama-

cıyla tanınmış bir yetki olmadığı; ilkenin asıl gayesinin yargılama sürecinde idare

ile bireyler arasında mevcut eşitsizliği gidermek olarak düşünülmesi gerektiğini

belirtmektedir, Yasin, a.g.e., s.16.

AYM, 18.10.2005, E.2003/7, K.2005/71, RG, 22.02.2006/26088.