134

302

İstinafta Yeni Vakıa ve Delil İncelemesi

sizin incelenmeden reddedilmesi,

hukukî dinlenilme hakkının ihlâli

anlamına gelmekte ve adil yargılanma hakkının en önemli unsuru

olan hukukî dinlenilme hakkına aykırılığı da mahkemenin re’sen na-

zara alması gerekmektedir.

İlk derece mahkemesindeki yargılama sırasında mücbir sebeple

gösterilmesine olanak bulunmayan deliller, mücbir sebebi doğuran

vakıaların varlığı ispat edilmek kaydıyla,

istinaf incelemesi sırasın-

da gösterilip bölge adliye mahkemesi tarafından incelenebilecektir.

İlk derece mahkemesi nezdinde mücbir sebeple gösterilemeyen delil,

mücbir sebep sona erdiği halde istinaf dilekçesinde bildirilmediği tak-

dirde, bölge adliye mahkemesindeki yargılamaya sonradan dâhil edi-

lemeyecektir. Mücbir sebebin sona erme anının istinaf dilekçesinin ve-

İlk derece mahkemesi, usûlüne uygun olarak gösterilmiş olan delilleri gerekçe

göstererek, örneğin hak düşürücü süre veya yargılamanın sürüncemede kalması

tehlikesi sebebiyle reddettiği takdirde, istinafa başvuran taraf istinaf dilekçesinde

bu hususu istinaf sebepleri içinde göstermeli ve mahkemenin işlemine karşı koy-

malıdır. Bölge adliye mahkemesi delillerin reddedilmesine ilişkin kararı hukuka

aykırı bulduğu takdirde, gerekçe gösterilerek reddedilmiş olan delilleri inceleye-

bilecektir (Akkaya, s. 291; Albayrak, s.202).

Mücbir sebebin anlamı ve kapsamı Kanun hükmünden açıkça anlaşılamamakla

birlikte, HUMK. m.445,b.1’deki düzenleme ışığında yorumlanmalıdır (İstinaf El

Kitabı, s.58). HUMK. m.445, b.1’e göre, hükümden sonra bulunan ve hükmü et-

kileyebilecek durumda olan senedin veya belgenin yargılama sırasında ele geçi-

rilememesi mücbir sebebe ya da lehine hüküm verilen tarafın bir eylemine bağlı

olduğu takdirde, o hükme karşı yargılamanın iadesi yoluna başvurulabilecektir.

Aynı düzenleme HMK. m.375/ç’de yer almakla birlikte, HUMK. m. 445,b.1’den

farklı olarak, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş bir belgeye dayanarak

yargılamanın iadesini talep edebilmek için o belgenin, aleyhine hüküm verilen

tarafın “elinde olmayan nedenlerle” yargılama sırasında elde edilememiş olması

yeterli görülmüştür. Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, HMK.m.375/ç’de

HUMK. m.445, b.1’de öngörülmüş olan “mücbir sebep” veya “lehine karar verilen

tarafın fiili” kriterleri yerine daha genel bir ifadeye yer verilerek, belgenin tara-

fın elinde olmayan nedenlerle elde edilememesi şartı getirilmiştir. Kanaatimizce,

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda yargılamanın iadesi bakımından farklı bir dü-

zenleme bulunmakla birlikte, “tarafın elinde olmayan nedenlerle bir belgenin elde

edilememesi” ifadesi, mücbir sebebi de kapsamına aldığından, “mücbir sebep”

kavramının anlaşılabilmesi için HUMK. m.445, b.1 hükmü göz önünde tutulabile-

cektir. (Madde gerekçesi için bkz. Pekcanıtez/Taş Korkmaz/Meriç, s. 370).

Mücbir sebebin varlığını ortaya koyan vakıaların ispatı için delil getirilmesi husu-

sunda ise, herhangi bir sınırlama bulunmamakta; bu durumda istinaf aşamasın-

da yeni delil gösterme yasağının uygulanması söz konusu olmamaktadır (Çiftçi,

s.556;Kurtoğlu, s.175).

Mücbir sebeple kabul edilmeyen deliller bakımından tarafın bir ihmali veya ka-

sıtlı davranışı bulunmadığından, mücbir sebeple gösterilemeyen bir durumdan

tarafın aleyhine sonuç çıkartılmasının hukuken kabul edilemeyeceği ve bu sebep-

le ortada gerçek bir istisnanın bulunmadığı hususunda bkz. Pekcanıtez/Özekes,

Pekcanıtez Usûl, s.2250-2251.