134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

cek noktalardan biri teknolojik gelişmelerin yol açtığı yeni durumlar-

dır. Yeni gelişmeler insanın hastalıklar karşısında tedavi edilmesi bek-

lentisini alabildiğine yükseltmiştir. Bu açıdan bakıldığında, insanın

sağlığına kavuşturulmasına dönük müdahalelerin ahlaki bir engelle

karşılaşmaması beklenir.

Konu, tıbbi, biyolojik, etik, dini, felsefi perspektiflerden ele alınma-

ya uygun ve pek çok tartışmayı barındıran niteliktedir. Ancak embri-

yonik kök hücre araştırmalarını, hukuki açıdan ele almak bakımından,

açıklığa kavuşturulması gereken esas sorun, insanın biyolojik olarak

başlangıcının belirlenmesinden ziyade, embriyoya ne zaman hukuken

korunması gereken bir kişilik özelliği atfedileceğidir.

1. İnsan Hakları Hukuku Bakımından Embriyonun Statüsü

Biyoloji ve tıp bilimindeki gelişmelerin tehdit ettiği insan hakları ve

onurunun korunmasına ilişkin ilk uluslarararası hukuk belgesi olan “Bi-

yoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysi-

yetinin Korunması Sözleşmesi

” (İnsan Hakları ve Biyo-tıp Sözleşmesi);

insanın üstünlüğü ana ilkesinden yola çıkan sözleşme, tıbbi müdahale-

ler, insan üzerinde gerçekleştirilen bilimsel araştırmalar, organ nakilleri

ve insan genomu ile ilgili önemli düzenlemeler getirmiştir.

Türk hukuk düzeninin parçası olan sözleşme, biyoloji ve tıbbın

uygulanmasına ilişkin temel konulardaki biyoetik ilkeleri ya da bu

ilkeleri konu alan ahlak felsefesi tartışmaları hukuk dünyasına aktar-

mıştır. Sözleşme ile aralarında tüpteki embriyonlar üzerinde kök hücre

çalışmalarının da bulunduğu kimi temel tartışmalar, sadece biyoetiğin

ya da münferit bazı ulusal hukuk düzenlerinin sorunu olmaktan çıkıp

genel bir hukuksal düzenleme konusu olmuştur.

Din İşleri Yüksek Kurulu Mütalaaları,

sekkurulu/Sayfalar /Tupbebek1023-5894.aspx.(erişim tarihi: 19.08.2017)

İlyas Doğan, “İnsan Hayatını Koruma Yükümlülüğü ve İnsan Embriyonunun Ah-

laki Statüsü”,

KHukA

, Kasım 2005, s. 107.

4 Nisan 1997 tarihinde Avrupa Konseyi tarafından imzaya açılmış, 1 Aralık 1999

tarihinde yürürlüğe girmiştir. TBMM, 3 Aralık 2003 tarih ve 5013 sayılı kanun ile

Sözleşme’nin onaylanmasını uygun bulmuştur. Bu kanun uyarınca Sözleşme 16

Mart 2004 tarihinde onaylanmıştır.

Zeynep Kıvılcım-Forsman, “Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşme-

si”, İnsan Hakları Yıllığı, C. 21-22, 1999-2000, s. 95.

Tuğrul Katoğlu, “Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan

Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, (Biyotıp),

AÜHFD

, C. 55, S.1, 2006, s.158.