134

643

TBB Dergisi 2018 (134)

Ali İbrahim AKKUTAY

3. Gayri Askeri Statü

Gayri askeri statü, devletlerin egemenliğine getirilen bir kuraldışı-

lıktır.

Gayri askeri statü kavramsal olarak, belirli bir coğrafi lokasyon-

da yer alan askeri varlığın ve silahlandırmanın azaltılmasını ya da ta-

mamen ortadan kaldırılmasını ifade etmektedir. Söz konusu kavramın

uygulanması durumunda silah, cephane ve askeri unsurların askeri

amaçlarla kullanılmasının engellenmesi söz konusu olur.

Yani gayri

askeri statü tesis edilmesinin tek amacı bölgenin askeri unsurlardan

veya silahtan arındırılması değil, söz konusu silah ve unsurların her-

hangi bir nedenle o coğrafyada kullanılmasının önüne geçmektir.

Gayri askeri statüdeki Ege adaları bakımından, Türk doktrininde

“gayri askeri statü” ifadesi yerine başka terimlerin kullanıldığı gö-

rülmektedir. Bu konuda en yaygın iki kullanım “silahsızlandırılmış

statü” ve “askerden arındırılmış statü”dür. Esas itibariyle Türkçe lite-

ratürde kullanılan ve Türk doktrininde özü itibariyle aynı kavramsal

içeriği belirten ve uluslararası platformda “demilitarized” kelimesiyle

nitelenen söz konusu statüyü ifade etmek için “gayri askeri statü” teri-

minin kullanılması iç hukukta ve uluslararası hukukta iki açıdan önem

taşımaktadır.

İç hukuk bakımından kurumsal iletişim problemlerinin doğması

ihtimalini ortaya çıkarmaktadır. Şöyle ki özellikle “silahsızlandırılmış

statü” ifadesinin kullanımı uygulayıcılar bakımından hata yapma ihti-

malini arttırmaktadır. Zira detayları üzerinde durulacak olan gayri as-

keri statü yalnızca silahsızlandırmayı kapsamamaktadır.

Anılan statü

bir devletin silahlı kuvvetlerine dair bütün unsurları kapsamı içerisine

almaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan askeri üst uçuşlar bakı-

Seha L. Meray, Devletler Hukukuna Giriş Birinci Cilt, İkinci Baskı, Ankara: Ajans

Türk Matbaası, 1960, s. 284.

Kees Kingma and Nico Schrijver, “Demilitarization”, in R. Wolfrum (ed), The Max

Planck Encyclopedia of Public International Law, Oxford University Press, 2008 –,

online edition, 2010, para. 1. (Son erişim tarihi 15.08.2017)

Gayri askeri statü, silahsızlandırmayı da kapsamaktadır. Dolayısıyla “silahsızlan-

dırılmış statü” ifadesinin kullanılmasının tercih edilmesi durumunda gayri askeri

statüye ilişkin diğer bütün olasılıklar denklem dışına çıkarılmış olur. Böyle bir

durumda silahsız savaş gemilerinin adaları ziyareti ve aynı şekilde silahsız askeri

hava araçlarının üst uçuşlarının bu statünün kapsamında görülmediği algısı ya-

ratılmış olur. Dolayısıyla konuya ilişkin uluslararası antlaşmaların içeriklerinin

sınırları bu uygulamalar çerçevesinde sorgulanır hale gelir.