TBB Dergisi Özel Sayı

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Şafak PARLAK BÖRÜ

CEDAW, kadınlar için özel bir insan hakları sözleşmesi niteliğin-

de olup, kadınların yaşamın her alanında -siyasi, ekonomik, kültürel,

sosyal ve özel yaşam olmak üzere- eşit haklara sahip olması toplumsal

cinsiyet eşitliğinin yaşama geçirilmesi, kadınların kalkınmaya katkısı-

nın sağlanması, tam eşitliğin gerçekleştirilmesi için geleneksel kalıpla-

rın değiştirilmesi ve bu yönde toplumsal bakış açısının geliştirilmesi

bakımından yol gösterici kuralları içeren temel hukuki dayanaktır.

Üç temel stratejinin kombinasyonu ile yasalarda ve yaşamda kadınlara

karşı var olan ayrımcılıkların yok edilmesi hedeflenmektedir: Bireysel

haklar yönünden gözetilen bir strateji olarak ayrımcılık yasağı ilkesi;

toplumsal destek yönünden gözetilen bir strateji olarak kadınların

toplumda

de facto

konumlarının iyileştirilmesi; yapısal değişim ve ge-

lişim yönünden bir strateji olarak toplumsal cinsiyete dair basmakalıp

tutum ve kültürel uygulamaların ortadan kaldırılması.

b) İçeriği

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesinin

Birleşmiş Milletler’in kuruluş ilkeleri olan eşitlik, kalkınma ve barış’ın kadınların

erkeklerle her alanda eşit şartlarda katkılarıyla mümkün olabileceği inancıyla ger-

çekleştirilen çalışmaların sonucunda hazırlanan, kabul edilen ve bu açıdan taraf

devletleri uygulamakla yükümlü kılan Sözleşmenin hareket noktası gerek hukuki

düzlemde gerekse yaşamda kadınlara karşı var olan ayrımcılıkların kaldırılması-

dır (Moroğlu, s.17).

Sözleşmenin kapsama alanı oldukça geniş tutulmuş olup, sözleşme insan ilişki-

lerinin var olduğu hemen her alana dokunmaktadır. Tam eşitliğin sağlanması,

kadınların toplumdaki de facto konumlarının geliştirilmesi ve cinsiyet ayrımcılı-

ğıyla mücadele edilmesi, Sözleşmenin -birbirinden ayrılamayacak ya da birbirine

nazaran sınıflandırılamayacak nitelikte- ‘kadınlara karşı var olan ayrımcılıkların

kaldırılması’na hizmet etmeye yönelik amaçlarıdır. Bkz. Rikki Holtmaat/Christa

Tobler, ‘CEDAW and The European Union’s Policy in The Field of Combating

Gender Discrimination’,

Maastricht Journal of European and Comparative Law,

V.12,

I.4, s. 404 vd.

Holtmaat/Tobler, s.404 vd. Bu yönde toplumsal-kültürel kalıp ve uygulamalara,

ders kitaplarında yapılan stereotip toplumsal cinsiyet kalıplarına dayalı vurgular;

kadın bedeni üzerinde toplumsal değer yargılarına dayalı olarak yapılan her türlü

uygulama (bekaret kontrolü, dayak, evlilik içi tecavüz, genital sakatlanma, gebe-

lik ya da doğuma zorlama), yine çok eşlilik veya mirastan eşitsiz pay alma, tek

taraflı boşanma gibi dini ya da kültürel değerlerce meşrulaştırılan uygulamalar

örnek verilebilir. CEDAW’a taraf devletler cinsiyete dayalı ayrımcılığı yok etmeyi

taahhüt ettikleri oranda bu tür örf adet ve davranışları yasalar ve uygulamalar

aracılığı ile yok etme yükümlülüğünü de üstlenmiş bulunmaktadırlar (Acar, s.57).