264 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Halide Gökçe TÜRKOĞLU
263
Ancak imparator Nero’nun imparatorluğu boyunca merhametli bir
yönetici olduğu ve
humanitas
’a değer verdiğini söylemek doğru değil-
dir. M.S. 54-68 yılları arasında imparatorluk yapmış ve verdiği son de-
rece ağır cezalarla ün yapmış olan Nero döneminde, aksine
humanitas
’ın
kapsamı çok daraltılmış ve her zaman kamu yararı korunmaya çalışıl-
mıştır. Örneğin imparator Nero, 64 yılındaki büyük yangından hristi-
yanları sorumlu tutmaya karar verdiğinde, suçluların büyük bir alanda,
herkesin gözü önünde canlı canlı yakılmalarına hükmetmiştir. Bu yüz-
den, Nero acımasızlıkla suçlanmış olmasına rağmen, o verdiği cezanın
kamu yararını (
utilitas publica
) korumayı hedeflediğini savunarak, ken-
dini haklı göstermeye çalışmış ve doğal olarak da bu girişiminde başa-
rılı olmuştur. Benzer bir durum, zina halinde verilen sürgün cezasının,
ölüm cezasına çevrilmesidir. Cezanın ağırlaştırılması, ölüm cezasının
uygulanır olması, kamu ahlakının, vicdanın ve kişilerinin ruhlarının ko-
runması ile açıklanmıştır.
106
İmparator Nerva zamanından itibaren, Roma imparatorluğunda,
özgür, Roma vatandaşı olarak doğan ve ihtiyaç içindeki ailelere sahip kız
ve erkek çocuklara devlet hazinesinden yardım yapılması kararlaştırıl-
mıştır (
alimentia
). Söz konusu kural, önceleri yalnızca İtalya’da yaşayan
çocuklar için uygulanmış olmakla birlikte, daha sonraları eyaletleri de
kapsar hale getirilmiştir. Sistem, şu şekilde çalışmaktaydı: Roma devle-
ti hazinesi (
fiscus
), çiftçilere ödünç para vermekteydi. Borca karşılık da,
çiftçinin arazisine rehin koymaktaydı. Krediye karşılık ödenmesi gere-
ken faiz, arazinin değerinin yüzde onikisi kadardı. Çiftçiler de, aldıkları
paraya karşılık yılda yüzde beşlik faiz öderdi. Bu faiz, bölgenin yerel
yöneticisi tarafından idare edilen beslenme fonuna geçirilirdi. Bu para
da, yardıma muhtaç çocukların beslenmesi için gıda yardımında kullanı-
lırdı. Yalnız yardımlarda, cinsiyet ayrımı söz konusu olmaktaydı. Erkek
çocuklar, kız çocuklardan daha fazla miktarda yardım almaktaydılar.
107
kadınların da ölümü söz konusu olmaktayken, Nero Seneca’nın eşi Paulina ile
herhangi bir olumsuzluk yaşamadığından, onun yaşaması gerektiğine karar
vermiştir. Nero’dan sonra Domitianus’da, merhametini senatonun vermiş olduğu
ölüm cezasını veto ederek, bunu
libertum mortis arbitrium
şekline dönüştürerek
göstermiştir. Warmington, s. 65.
106
C.Th.11.36.4; Aslında bu bakış ortaçağda, özellikle de kilise hukukunda da
görülmektedir. Suçluya ölüm cezası verlirken, zehirli bir yılanı öldürürken
duyulan acımadan daha fazlasının gösterilmesine gerek olmadığı, bu dönemde
geçerli olan anlayıştır. Warmington, s. 67.
107
Wells, s. 213.