259 / 521
Roma Hukukunda
Humanitas
ile Maiestas Populi
Romanı Arasındaki Bağlantı
258
M.Ö. 150 yılında Sulpicious Galba, üç Lusitanian kabilesini yen-
miş ve onlarla bir anlaşma yapmıştır. Buna göre Galba, ateşkesin ya-
pılması halinde, bu kabilelere bir miktar arazi vermeyi kabul etmiştir.
Anlaşmanın sağlanması üzerine, Galba Roma askerlerine, silahlarını
bırakmış ve toprakların kendilerine paylaştırılmasını bekleyen karşı
tarafın askerlerine saldırmalarına emretmiştir. Bu saldırada yüzlerce
kişi ölmüş ve yine Galba’nın emriyle yaklaşık 8000 kişi köle olarak top-
latılmıştır. Galba, M.Ö. 149 yılında, halk meclisinin önüne çıkarılmış ve
yaptığı vahşetten dolayı sorumlu tutulması istenmiştir. Ancak, burada
yaptığı etkili konuşmalarla, halkın sevgisini kazanmayı başarmıştır.
Hatta, küçük çocuklarını halk meclisinin önüne getirerek,
“ben gittikten
sonra, evlatlarım size emanet”
biçiminde dokunaklı gösteriler yapmış ve
bütün bunların sonucununda da, beraat etmeyi başarmıştır.
92
Galba’nın serbest kalması bu alandaki boşluğun ve reform ge-
reksinimlerinin en büyük göstergesi olmuştur. Calpurnius Piso Fru-
gi tarafından hazırlanan
lex Calpurnia repetundarum
yani ihtilas suçu
nedeniyle geri verilmesi gereken mallara ilişkin kanun ile, eyaletler-
deki yöneticilerin yetkilerini kötüye kullanmalarını engellemek için
kurulmuş olan
quaestio de repetundis
mahkemesi, sabit mahkeme şekli-
ni almıştır. Bu mahkemedeki yargılama, o zamanlar geçerli olan yasal
davalar yargılaması çerçevesinde,
legis actio sacramento
biçiminde ya-
pılmaktaydı. Üstelik, mahkum edilen kişi
infamia
ile lekelenmekteydi.
Cicero,
lexCalpurnia
’dan insan haklarının yasal olarak korunması bakı-
mından bir öncü olarak söz etmektedir.
93
Lex Calpurnia
’yı daha şiddetli cezalar getiren kanunlar izlemiştir.
Bunlara örnek olarak, M.Ö. 123/122 yılları arasında çıkarılmış olam
lex Acilia repetundarum
94
ve
Lex Iulia de repetundarum’
yı verebiliriz.
95
Söz
konusu yasal düzenlemeler, Roma vatandaşı olmayanların toplu köle-
92
Cic.Orat.1.227. Bauman, (Crime), s. 145.
93
Watson, s. (Law), s. 80.
94
Lex Acilia Repetundarum
, ihtilas suçu nedeniyle geri verilmesi gereken mallara
ilişkin bir diğer kanundur. Rüşvet alan ve ihtilasta bulunan
magistra
’lar aleyhine
dava çarak, verileni geri istemenin usulünü tayin etmekte idi. Bir
peregrinus
,
Roma’lı bir
magistra
’yı bu şekilde dava ederek mahkum ettirse, Roma vatandaşı
olmaya hak kazanırdı.
Umur Ziya,
Roma
Hukuku
Lügatı
, İstanbul 1975, s. 112
(Lügat).
95
Lex Iulia de repetundarum
’nun tarihi hakkında kesin bir bilgimiz olmamakla birlikte,
bu kanunun Roma vatandaşı olmayanların yasal durumlarında iyileştirme
sağladığı bilinmektedir. Watson, (Law), s. 81.