71 / 521
“Catch-All” Siyasi Partiler
70
Bununla birlikte, Kirchheimer’in catch-all tezinin halen Batı Avru-
pa parti sistemlerinin değişimi tartışmalarında gündemde kalmasının
asıl sebebi, güncelliği ve geçerliliğinden ziyade, zengin içeriği ve mu-
hakemeleridir
65
.
Nitekim, günümüzde, partilerin değişimi tamamen catch-all parti-
lere dönüşme şeklinde gerçekleşmemiştir. Bu nedenle, Kirchheimer’in
görüşleri, tüm partilerin yeknesak veya tek yönlü bir değişim süre-
ci geçireceğini öngördüğü gerekçesiyle eleştirilmiş, bazı Batı Avrupa
partilerinin bu görüşün aksine, catch-all değil, program odaklı bir
değişim geçirdikleri savunulmuştur
66
. Benzer şekilde, örgütsel bazda
Kirchheimer’in kitle partilerinin düşüşü tahmini gerçekleşmesine rağ-
men, en azından ABD ve Britanya gibi ülkelerde, ideolojik vurgunun
giderek gerilemesi öngörüsünün gerçekleşmediği belirtilmiştir
67
. Nite-
kim, Lijphart’ın 21 demokratik ülke üzerindeki çalışması sonucunda
vardığı sonuç da, 1960’larda ortaya atılıp geniş bir kabul görmüş olan,
sol ve sosyalist düşüncenin gerçek bir ideoloji olmaktan çıkıp daha
pragmatik ve ılımlı bir programa dönüştüğü, sosyalistlerle muhafa-
zakarların politika tercihleri arasındaki eski büyük uçurumun önemli
ölçüde daraldığı yönündeki,
“sözde”
ideolojilerin sonu teorisinin ya-
lanlandığı yönündedir. 1950’ler ve 60’ların ilk yarısındaki büyük refah
artışı sonucunda, sol tutumlar ve bunlara karşı sağ tepkiler ılımlılaş-
mışsa da, 1970 ve 80’lerde sol-sağ gerilimleri yeniden artmıştır. Bunda
grupların subjektif ve nisbi beklentilerinin etkisi olduğu kadar, ekono-
mik refah ve refah dağılımının büyük ölçüde siyasal faktörlerce belir-
lendiği bilincinin güçlenmiş olması da önemli rol oynamıştır
68
.
Bu konuda, Krouwel’in 1998 tarihli çalışması, sistemli ve kıyasla-
malı bir analiz olarak ön plana çıkmaktadır. Krouwel, 12 Batı Avru-
pa ülkesindeki 83 parti üzerinde gerçekleştirdiği ve yukarıdaki tab-
lolarda
69
belirtilen ölçütleri esas alarak istatistikî analizler de yaptığı
çalışmasında, sonuç olarak, savaş sonrası dönemde, Batı Avrupa parti
65
KROUWEL, 1998, s.251.
66
WOLINETZ, s.159, 163.
67
GUNTHER/DİAMOND, s.191.
68
LIJPHART, Arend,
Çağdaş Demokrasiler-Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı
Yönetim Örüntüleri
, çev. E.Özbudun ve E.Onulduran, Türk Demokrasi Vakfı ve
Siyasi İlimler Derneği Ortak Yayını, yayın yılı ve yeri yok, s.87-88.
69
Bkz. yuk. s.15-18.