27 / 465
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmesi
26
yetki sözleşmesi yapılabilecektir. Alman hukukunda da tacirlerin ti-
cari olmayan işlerinde de yetki sözleşmesi yapabilecekleri kabul edil-
mektedir
61
.
Tacirler ile kamu tüzel kişileri kendi aralarında yetki sözleşmesi
yapabilecekleri gibi, kanunda sayılan kişiler karşılıklı da yetki sözleş-
mesi yapabilirler. Bir başka ifadeyle bir tacir, kamu tüzel kişisiyle yetki
sözleşmesi yapabilir
62
.
Kanunun belirttiği kişiler grubuna aidiyet yetki sözleşmesinin ku-
rulma anında mevcut olmalıdır. Bu nedenle aidiyetin daha sonra orta-
dan kalkmasının herhangi bir önemi yoktur. Çünkü, yetki sözleşmesi
sadece bu an için öngörülmemiştir. Bir diğer açıdan koruma kapsa-
mındaki kişilerden birisinin sonradan koruma kapsamının dışına çık-
ması yetki sözleşmesini geçerli kılmaz. Örneğin, bir esnaf işletmesinin
zaman içerisinde ticari işletme olması, tacir sıfatını kazanması ile ilk
olarak geçersiz bir şekilde ortaya çıkan yetki sözleşmesi geçerli hale
gelmez. Sözleşmedeki eksiklerin daha sonradan giderilmesi mümkün
değildir, çünkü bu durum sözleşmenin kurulma anındaki korunma
ihtiyacıyla ilgili herhangi bir şeyi değiştirmemektedir. Sözleşme her
iki taraf için de geçersizdir, daha sonradan onay ihtimali mevcut olma-
maktadır. Bu durumda taraflar yeni bir yetki sözleşmesi yapmalıdır
63
.
Alman hukukunda tacir veya kamu tüzel kişileri dışındakiler için
önemli bir sınırlama daha getirilmiştir. Buna göre ZPO § 38/1’de sayı-
lan kişiler (tacirler, kamu tüzel kişileri ve kamu hukuku özel mamele-
ki), sözleşmeyle ifa yerini belirleyerek bu şekilde yetkili mahkemeyi de
tespit edebilirler. Ancak ZPO § 38/1’de sayılan kişiler dışındaki kişiler
ifa yerini kararlaştırarak o yer mahkemesini yetkili kılamazlar (ZPO §
29/2)
64
. Bir başka ifadeyle 38/1’de sayılan kişiler ifa yerini belirleye-
rek, ifa yeri mahkemesinde dava açma imkânını da elde etmiş olur-
lar. Buna karşılık ZPO 38/1’de sayılanların dışındaki kişiler ifa yerini
BGB
65
269’a göre belirleyebilirler. Ancak bununla ifa yeri mahkemesi
yetkili hale gelmez. Bizim kanunumuzda ise böyle bir sınırlama geti-
61
Prütting/Gehrlein, s.168; Thomas/Putzo, s.73; Stein/Jonas, s.673.
62
Kuru/Arslan/Yılmaz, s.159; Umar, HMK Tasarısı, s.323; Thomas/Putzo, s.73.
63
Stein/Jonas, s.673.
64
Rosenberg/Schwab/Gottwald, s.184.
65
Bürgerliches Gesetzbuch (Medeni Kanun)