TBB Dergisi 98. Sayı

Kent Planlama ve Adalet İlişkisinin Değişen İçeriği

286

2. Farklı Kent Planlama Yaklaşımları ve Adalet Arayışları

Erken modernite döneminde gerçekleştirilen kent planları, daha

çok sanayi kentinin sorunlarını çözmeyi amaçlayan ve sanayi kentinin

olumsuz yaşam koşullarına karşı tepkisel olarak oluşturulmuş plan-

lardır. Bu dönemin ürünü olan planlar, kentsel adaletin sağlanmasın-

dan çok, toplumsal sorunların fiziki mekânın iyileştirilmesi yoluyla

çözüleceği varsayımına dayalı olarak geliştirilmiştir. Dönemin ütopik

planlarında bu yaklaşım hissedilmiştir.

20. yy başlarında uygulamaya geçen klasik kent planlama yakla-

şımı çerçevesinde ise kentlerin fiziki gelişimlerini düzenlemeyi amaç

edinen ve hangi işlevin nerede yer seçeceğini belirleyen planlar ha-

zırlanmıştır. Bu yaklaşım çerçevesinde geliştirilen planlar daha çok

kentlerin gelecekteki büyüme biçimlerini tahmin eden, büyük ölçüde

teknik planlardır. Bu çerçevede; arazinin kullanımında, sınırlandırıl-

masında ve bölümlendirilmesinde, alt yapının geliştirilmesine ilişkin

çalışmalar yapılmıştır. Söz konusu çalışmaların arazinin yapısını, mül-

kiyet haklarını ve arazilerin kullanım değerini etkilemesi nedeniyle

yasalar ve yönetmelikler doğrultusunda adil dağıtım mekanizmaları-

nın geliştirilmeye çalıştığı belirtilebilir.

2. Dünya Savaşından sonra Keynesçi ekonomik düşüncesinin

gelişmesi ile birlikte kent planlamada, geniş kapsamlı ve rasyonalist

planlama yaklaşımı benimsenmiştir. Söz konusu yaklaşım çerçevesin-

de kamu yararının sağlanmasına ilişkin endişeler fark edilmiştir.

Kentsel planlamada farklı yönlerden gelen eleştirilere karşın,

hala egemenliğini büyük ölçüde sürdüren kapsamlı akılcı planlama

modelinin dayandığı etik kuram yararcı felsefenin temel yaklaşımını

benimser. J.Bentham ve J.S. Mill tarafından temelleri atılan

“yararcı�

lık”

felsefesine göre tek tek bireylerin ve toplumun toplam gönenci-

nin en çoğa çıkarılması temel amaçtır. Buna göre, kapsamlı planlama

yaklaşımı çerçevesinde tek bir kamu yararı vardır ve amaç bu yararı

en çoğa çıkarmaktır

. Bu noktada geniş kapsamlı planlama anlayışının

kentsel adalet açısından en önemli varsayımı, kent plancılarının kamu

Ersoy, Melih, Bilirkişilik Kurumu ve Etik Sorunlar, 8. Kasım Dünya Şehircilik

Günü 31. Kolokyumu, Planlama Meslek Alanı: Geçmişten Geleceğe, Bildiriler Ki-

tabı, TMMOB Şehir Plancıları Odası yayını, Ankara, 2008, s.76