381 / 529
Sermaye Piyasasında Manipülasyon
380
layışını bağdaştırmaya çalışır. Bu noktada var olan esneklik, manipü-
lasyon, yanlış tanıtma, ve aldatmanın gerçekleşmesi için fırsatlar sağ-
lamaktadır
60
. Yaratıcı muhasebe uygulamaları, kamuya açıklanacak
bilgilere göre gelecek tepkilerin önceden kestirilerek ve finansal bilgi
kullanıcılarının beklentileri de göz önünde bulundurularak finansal
tablolardaki görünümün değiştirilmesi esasına dayanır
61
.Başlıca bu üç
tür yöntemden başka agresif muhasebe, büyük temizlik muhasebesi,
aldatıcı finansal raporlama ve muhasebe hata ve usulsüzlükleri gibi
yöntemler de vardır
62
.
A. MANİPÜLASYON SAYILMAYAN EYLEMLER
Sermaye piyasalarındaki fiyat-değer ilişkisini bozan ve manipü-
lasyona benzemekle beraber; haksız ve hukuka aykırı surette, sermaye
piyasası araçlarının fiyatlarını etkileyerek olası fiyat değişikliklerinden
kazanç sağlama amacını taşıdığı söylenemeyecek bazı fiiller vardır ki
bunların birçoğu hukuk düzenleri tarafından yasal olarak değerlendiril-
mekte ve herhangi bir yaptırıma tabi tutulmamaktadır. Bu nitelikteki fi-
illerin başlıcaları; spekülasyon, ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının
geri alınması, fiyat istikrar işlemleri, açığa satış, repo ve ters repodur.
Spekülasyon, kişisel öngörülere dayanarak fiyatında yükselme bek-
lenen iktisadi varlığı satın alarak veya fiyatında düşme bekleneni satarak
aradaki fiyat farklılıklarından kâr elde etme etkinliğidir. Manipülasyon-
da ise sermaye piyasası araçları üzerinde yanlış, yanıltıcı, aldatıcı bil-
gilerle veya piyasada aldatıcı işlemlerle menkul kıymetlerin fiyatlarını
etkilemek söz konusudur. Dolayısı ile spekülasyon risklerini üstlenerek
kazanç sağlama hedefiyle işlemler yapmaktan başka bir şey değildir
63
.
Sermaye piyasası araçlarını ihraç edenlerin bu araçları geri almala-
rı da manipülasyon olarak nitelendirilemez
64
. Örneğin 6102 sayılı Türk
Ticaret Kanunu’nun 383. ve devamı maddelerinde bazı şartlarla şirketin
kendi paylarını karşılıksız olarak iktisap edebileceği öngörülmüştür
65
.
60
Jameson, M. (1988) Practical Guide to Creative Accounting, London: Kogan Page,
s. 7-8.
61
Küçüksözen, Finansal Bilgi Manipülasyonu, s. 79.
62
Ayrıntılı bilgi için bkz. Küçüksözen, Finansal Bilgi Manipülasyonu, s. 91 vd.
63
Kütük, s. 112.
64
Kütük, s. 114.
65
TTK m. 383/1:
“Bir şirket, bedellerinin tamamı ödenmiş olmak şartıyla, kendi paylarını
ivazsız iktisap edebilir.”