92 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Behiye EKER KAZANCI
91
defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak
emir verebilir”
ve m.91/ 6’ da
“gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu
süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir”
şeklinde
düzenlenmek suretiyle AİHS’ e uygun hale getirilmiştir
67
. Hakim ka-
rar vermeden önce yakalanan kişiyi dinleyeceği için AİHS’nin getirmiş
olduğu güvence de karşılanmış olacaktır
68
.
F. MAKUL SÜRE İÇİNDE ÖZGÜRLÜĞÜN SAĞLANMASI
HAKKI VE UZUN TUTUKLULUK SÜRELERİ
AİHS m. 5/3 gözaltına alındıktan sonra hâkim karşısına çıkarılan
ve tutuklanmasına karar verilen kişinin makul bir süre içinde yargı-
lanmaya veya adli kovuşturma sırasında serbest bırakılmaya ve ser-
best bırakılmayı istemeye hakkı olduğunu öngörmektedir
69
.
Mahkeme tutukluluk süresini, kişinin gözaltına alındığı andan
başlayan, yargılama tutuklu olarak neticelenmiş ise karar tarihinde,
yargılama sürerken kişi serbest bırakılmışsa salıverme tarihinde sona
eren bir süreç olarak kabul etmektedir. Bunun yanında istinaf ve tem-
yizde geçen süre tutuklulukta geçen süreye dâhil edilmemiştir
70
. İlk
derece mahkemesinin mahkûmiyet hükmünden sonra tutukluluk
durumu devam ediyorsa, bu durumda Sözleşmenin 5/3. değil, 5/1-a
hükmünün uygulanacağını kabul edilmektedir
71
.
AİHS’nin böyle bir düzenleme getirmesinin amacı bir tedbir olan
tutuklamanın öne alınmış bir ceza gibi kötüye kullanılması yönündeki
uygulamayı düzeltmektir. Bu itibarla her olay için geçerli soyut bir süre
saptanmamıştır
72
. Önüne gelen her olayda mahkeme somut olayın özel-
liklerini inceleyerek makul sürenin aşılıp aşılmadığını tespit etmektedir.
67
Şahin, s. 214.
68
Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s. 174.
69
Turhan, Faruk, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM.) Kararlarına Göre
Makul Tutukluluk Süresi ve Türk Hukuku, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, Cilt 9, Sayı 3-4, 2001, s. 92.
70
Doğru, Kişi Özgürlüğü İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Beşinci Maddesinin İnsan
Hakları Tarafından Yorumu, s.270.
71
Şahbaz, İbrahim, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlüğü ve
Güvenliği, Barolar Birliği Dergisi, Yıl18, Sayı 58, Mayıs Haziran 2005, s.182.
72
Gölcüklü, Feyyaz, Yargılama Makamları Önünde Makul Süre” İnsan Hakları
Merkezi Dergisi, Mayıs-Eylül 1991, C. 1, S. 2-3, s. 2; Ayrıca bkz. Turhan, Makul
Tutukluluk Süresi, s. 77; Centel/Zafer, s. 350.