TBB Dergisi 99. Sayı

TBB Dergisi 2012 (99)

Faruk Y. TURİNAY

167

çizgi kalındır; altında kayda değer genişlikte, gri bir alan bırakır. Hu-

kuki bir kavram olarak anayasa incelenirken esnekliğin benimsenmesi

yararlı olacaktır.

A. ANAYASA KAVRAMININ HUKUKİ VE SİYASİ

NİTELİKLERİNİN AYRIŞTIRILMASI

Yazıya dökülmüş eserlerin derinliklerine dalmadan, hukuk ve si-

yaset birbirinden ayrılmaya çalışıldığında, akla ilk gelen ayrım noktası

siyasetin sebep, hukukun ise sonuç olduğu yönünde. Siyaset sayısız

olayın zincirleme iç içe geçtiği bir alan iken, hukuk siyasetteki olayla-

rın neticesinde uzlaşılarak veya zora dayanarak ihdas edilen kuralları

ifade ettiği sonucudur. Tabii, burada sözü edilen hukuk, yürürlükteki

hukuktur, doğal hukuk değil.

Her kavramın birden fazla niteliği olabilir. Her kavram farklı bi-

limlerin lügatinde farklı anlamlara gelebilir. Anayasa kavramının bir-

çok niteliği vardır: mali boyutta anayasa, iktisadi boyutta anayasa,

uluslararası ilişkiler boyutuyla anayasa, insan hakları boyutuyla ana-

yasa... Bu liste uzatılabilir. Anayasanın niteliklerinden karışmaya en

müsait olanları hukuki ve siyasi nitelikleri olduğundan, hukuki kav-

ram olan anayasa ile siyasi kavram olan anayasa incelenmelidir.

Anayasanın hukuki yönünü görebilmek için çok eski zamanların

kurallarını bakmak gerekebilir. Roma İmparatorluğu Anayasası bun-

lardan biridir. Üstelik anayasanın varlık amaçlarından biri olan özgür-

lüğün hal ve şartları eski zamanlarda daha iyi anlaşılmış bile olabilir

Marcus Tullius Cicero, Romalı devlet adamı Cato’dan aktararak der

ki, Roma Anayasası, diğer devletlerinkine üstündür; zira o, bir kişinin

değil pek çoğunun dehasının ürünüydü. Şöyle ki, Roma Anayasası, bir

nesil için değil, yüzyıllar süren uzun bir zaman diliminde yaşayacak

farklı çağların insanları için inşa edilmişti

. Bununla beraber, zamanın

imtihanı ve fiili deneyimlerin yardımı olmaksızın; gelecek için gerekli

Friedrich August von Hayek / Ronald Hamowy, The Constitution of Liberty, The

Definitive Edition, The University of Chicago Press, Chicago, 2011, s.113

M. Tullius Cicero, De Re Publica, Oxford Classical Texts, Oxford University Press,

2006, Liber II, .1.2.; aktaran: Hayek / Hamowy, loc.cit., The Constitution of Li-

berty, s.113