TBB Dergisi 99. Sayı

TBB Dergisi 2012 (99)

Faruk Y. TURİNAY

171

anayasaya sahip olduğunu vurgulayan yazar, bunların bir ya da birkaç

belgeden mürekkep olduğunu ortaya koymaktadır. Muhtelif yollarla

anayasa, halkın (yurttaşların) haklarını ve hükümetin sorumlulukla-

rını açıklar. Pek çok anayasa, vatandaşların kendilerini temsil etmesi

için pek az sayıda kişiyi seçeceklerini, bu kişilerin kanunları yapacak-

larını ve kaldıracaklarını söylemektedir. Ayrıca bu temsilcilerin nasıl

seçileceği, halkın mevcut temsilcilerin icraatlarından hoşlanmazsa bir

daha seçmeme imkânı da anayasada yazılıdır. Mahkemelerin uyması

gereken kurallar ile bu kuralları yorumlamak ve uygulamak zorunda

oluşu da anayasalarda yer alır. Son olarak, anayasalar, kendi kuralları-

nın nasıl değiştirilebileceğini de çoğu zaman düzenler

Felix Frankfurter

ile

James M. Landis

, Yale Hukuk Dergisi’nde kale-

me aldığı

“The Compact Clause

of The Constitution: A Study In Interstate

Adjustments” (Anayasanın Sıkı Yasağı: Eyaletlerarası Dengeleme

) başlıklı

makalede, anayasanın işlevsel boyutundan söz eder. Anayasanın öyle

bir işlevi olmuştur ki, Amerika’daki hukuki birliği sağlayabilmiştir.

Buna göre, anayasa, doğal bir şekilde, eyaletler arasında işbirliğin sağ-

lanması ve

“daha mükemmel bir Birliğin”

biçimlendirilmesi amacıyla ta-

sarlanmış, devlet adamlarının bir başarısı olarak alkışlarla karşılanan

belgenin ta kendisidir. Anglo-Sakson hukuk düzenlerine hâkim olmuş

genel işlevselcilik/faydacılık ilkesi hatırlandığında, Amerika’daki

anayasa algısının da bu ilke doğrultusunda olduğunu söylemek yanlış

olmayacaktır.

Anayasanın toplumsal ve iktisadi olgulardan kopuk bir şekilde

devletin üst düzey organlarını ve siyasi yaşamayı kurallarla düzen-

lemeyi öne çıkarttığı ileri sürülür. Klasik anayasacılık döneminin, hu-

kuk kuralları aracılığıyla siyasal olguları engellemeye çalıştığı

, buna

karşılık iktidarı sınırlama aracı olarak anayasa, hukuki olmaktan çok

Thomas, op.cit., What Is A Constitution?, s.6

“Compact Clause”

Türkçeye çevirmesi oldukça zor bir tabir olupAmerikanAnayasa

Hukukuna mahsus kavramlardandır. Eyaletlerin, Amerikan Kongresi’nin rızası

olmaksızın barış zamanda ordu besleyemeyeceğini, diğer bir devlet ya da yabancı

bir güçle antlaşma veya sözleşme yapamayacağını... emreden Amerika Birleşik

Devletleri Anayasasının 1. maddesinde yer alan kurallardan biridir.

Felix Frankfurter / James M. Landis,

“The Compact Clause of The Constitution: A

Study In Interstate Adjustments”

, Yale Law Journal, 34 Yale L.J.(1924-1925), s.625

Turpin, Droit Constitutionnel, PUF, 1992, s.2-3, aktarma: Kaboğlu, Anayasa

Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayınevi, s.12