169 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
168
tüm hükümleri yaşayan tüm insanların güçlerini birleştirerek yaratan,
hiçbir şeyi gözden kaçırmayacak derecede dahi biri(leri) yaşamış ola-
maz
4
. Bu tutum, biraz,
“Yeni Kıta”
menşe’li,
“yaşayan anayasa”
(
living
constitution
) kavramının hareket noktasını çağrıştırmaktadır. Gözden
kaçırılabilecek hükümlerin değişken yorumlarla makul kılınmasıyla...
Hans Kelsen,
Hukuk ve Devletin Genel Kuramı
adlı eserinde katı ve
yumuşak anayasalardan söz ettikten sonra katı anayasanın var olduğu
bir hukuk düzeninde, tıpkı anayasa gibi değiştirilmesi alelade kanun-
lardan daha yüksek şartlara bağlanmış kanunların mevcudiyetinden
de bahseder. Bunlar öyle kanunlardır ki, ancak ve ancak özel usullere
riayet edilerek değiştirilebilir yahut ilga edilebilir. Eğer bu kanunların
anayasanın bir parçasını oluşturduğu düşünülürse
anayasa kavramı
5
saf
şekli anlamda makes bulur
6
.
Anayasanın ne olduğunu kavramak, biraz da, bağımsız erkleri dü-
zenleyen bir belge (anayasa) tarafından tahdidi şekilde çember içine
alınan temsili yapının kudreti içinde, temsili hükümeti kavramak ile
yakından ilişkili hale gelmiştir
7
. Ve tabii, biçimlendirilen şey, anayasa-
nın yarattığı bir yapıdan başkası değildir. Anayasanın bağlayıcılığın-
dan kuşku duyulmadığına göre ve anayasanın hem neden hem sonuç
oluşu görmezden gelinemezse hukuki olan anayasa teşekkül etmiş de-
mektir.
Ma. Elena K. Parayno
tarafından hazırlanan bir sunumda
“anayasa-
nın anlamı”
denince
“egemenlik kudretini kullananların uyguladığı kurallar
bütünü”
nün kastedildiği gözler önüne serilir. Anayasanın mahiyetini
idrak etmeye yardım eden yaklaşım biçimleri,
“anayasa işlevinin öne-
mi, tabiatı ve amacı”
başlığı altında incelenir. Buna göre, halk, iktidarı-
4
Hayek / Hamowy, loc.cit. The Constitution of Liberty, s.113. Hayek, yine de şunu
söylemeden edememiştir:
“Neither republican Rome nor Athens- the two free nations
of the ancient world- could thus serve as an example for the rationalists.”
(Ne cumhuri-
yet dönemindeki Roma ne de Atina –antik dünyanın iki özgür ulusu- gerçekçiler
için (geçerli) bir örnek olamaz.) Hayek / Hamowy, loc.cit., s.113
5
Anayasa kavramını hukuki açıdan, üstelik idare hukuku penceresinden ele alan
bir çalışma için bkz: Ender Ethem Atay,
“Anayasa Kavramının Tanımı, Hazırlanması
ve Değiştirilmesi Arasındaki İlişki”
, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.
XII, Y. 2008, Sa. 1-2, s.503
6
Hans Kelsen, General Theory of Law and State, Translated by Anders Wedberg,
Third printing, The Lawbook Exchange Ltd., New Jersey, 2009, s.260
7
Hayek / Hamowy, loc.cit. The Constitution of Liberty, s.265