259 / 521
258
g) Aile adı, … karı koca için eşit kişisel haklar”
denilerek, kadının soyadı konusunda eşlerin eşit haklara sahip
olması ilkesine uyulması zorunluluğu açık bir ifade ile öngörmüştür.
Bu nedenle, Türkiye’nin 1985 yılında onayladığı Sözleşme’den doğan
taahhütlerini yerine getirmesi gerekmektedir.
İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve 7 No.lu Protokol
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. ve 14 maddelerinde ve
22.11.1984 tarihli 7 No.lu Protokol’ün 5. maddesinde “
Eşler kendi arala-
rında ve çocuklarıyla ilişkilerinde, evlilikle ilgili, evlilik sırasında veya ayrıl-
dıktan sonra, özel hukuk nitelikli haklara ve yükümlülüklere eşit olarak sahip-
tirler
” denilmektedir. Ayrıca, Avrupa Konseyi’nin “ Medeni Hukukta
Eşlerin Eşitliği Konusundaki 37 sayılı İlke Kararı’nın 11/6. bendinde”
de
soyadı konusunda bir eşin diğerinin soyadını kullanmaya zorlanamayaca-
ğına
değinilmektedir.
3. Kadının Soyadına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları
a) Kadın erkek eşitliği açısından “kadın evlenmekle kocasının so-
yadını alır” kuralı, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırılığı nedeniyle
hem 1926 tarihli Medeni Kanun hem de 2001 tarihli Medeni Kanun
açısından Anayasa Mahkemesi’ne götürülmüş ve iptali istenmiştir.
Anayasa Mahkemesi, kadının soyadına ilişkin 20 Eylül 1998 tarih ve
61/59 sayılı kararıyla
23
Medeni Kanun’un “kadın evlenmekle kocası-
nın soyadını alır” maddesinin iptal istemini “bu durum eşitliğe aykı-
rı değildir” diye reddetmiştir. Ret kararının gerekçesi dört yıl sonra
15.11.2002 tarihinde yayımlanmıştır.
Mahkemenin ret gerekçesinde: “...
İtiraz konusu kural kimi sosyal
gerçeklerin zorunluluklarından ve yasa koyucunun yıllar boyu kökleşmiş bir
geleneği kurumsallaştırmasından kaynaklanmaktadır. Aile isminin kuşaktan
kuşağa doğumla geçmesiyle aile birliği devam etmiş olacaktır. Kamu yararı,
kamu düzeni ve kimi zorunluluklar soyadının kocadan geçmesinin tercih nede-
ni olduğunu göstermektedir. Kaldı ki itiraz konusu kuralda aile isminin sadece
erkeğin soyadına bağlanacağı öngörülmeyip, kadın başvurduğunda kocanın
soyadıyla birlikte önceki soyadını da kullanma olanağı vardır. Kadının evlen-
mekle kocasının soyadını almasının cinsiyet ayrımına dayanan bir farklılaşma
23
Anayasa Mahkemesinin 20 Eylül 1998 tarih ve 61/59 sayılı kararı, RG. 15.11.2002,
s. 24937