91 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
90
üretilen mallarla ilgili önlemler hakkındadır. Bu maddede, hükümlü-
lerin çalıştırılmasıyla üretilen mallarla ilgili önlem alma hakkı saklı
tutmaktadır.
60
Genel istisnalara ilişkin düzenlemeler, çalışma standartlarına ay-
kırılık halinde ticari önlemlerin alınmasına imkân vermemekte, bunun
için GATT’da açıkça bir düzenleme yapılması gerekmektedir.
61
XX.
maddenin (a), (b) ve (e) fıkralarındaki düzenlemeler çalışanların temel
haklarıyla ilgili görülmekte
62
ve GATT’ın sosyal hükümleri olarak de-
ğerlendirilebilmektedir.
63
Bununla birlikte, üye devletlerce işçi sağlığı-
nın korunması ya da çocuk işçiliğiyle mücadele gerekçesiyle yapılacak
muamelelerin XX. maddenin genel ahlâk ve insanların hayat ve sağ-
lıklarının korunmasını öngören (a) ve (b) fıkraları kapsamında olup
olmadığı tartışmalıdır.
64
B) Dünya Ticaret Örgütü
1) Uruguay Çok Taraflı Ticaret Görüşmeleri Son Senedi
Dünya ticaretinin serbestleştirilmesi konusundaki çabalar bir ulus-
lararası ticaret örgütünün kurulması yolunda gelişmiştir.
65
Uruguay
Çok Taraflı Ticaret Görüşmeleri Son Senedi’nin yürürlüğe girmesiyle
birlikte (1995)
66
geçici bir nitelik taşıyan GATT kurumsallaşarak Dün-
ya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) dönüşmüştür.
67
DTÖ’nün kurulmasıyla
uluslararası ticaretin işleyişinde uygulanacak kurallar ve anlaşmazlık
çözüm mekanizmaları hukuksal bir temele dayandırılmış olmakta-
dır.
68
DTÖ, Birleşmiş Milletler bağımsız uzmanlık kurumları arasında
60
Breining-Kaufmann, s. 144; Hepple, Labour Laws, s. 141.
61
Hepple, Labour Laws, s. 130.
62
Hepple, Labour Laws, s. 141.
63
Limm,
http://actrav.itcilo.org/actrav-english/telearn/global/ilo/gide/hoelim2.html.; Hepple, Labour Laws, s. 141.
64
Breining-Kaufmann, s. 144; Hepple, Labour Laws, s. 141.
65
ILO, A Fair Globalization, s. 33.
66
Uruguay Çok Taraflı Ticaret Görüşmelerinin Sonuçlarını İçeren Son Senedin
(Uruguay Round Final Act, Marakesh, 1994) İngilizce metni için:
www.wto.org/english/docs_e/legal_e/04_wto_e.html.; Dünya Ticaret Örgütünü Kuran And-
laşmanın Türkiye tarafından onaylanması, Bakanlar Kurulunun 3.2.1995 tarihli ve
95/6525 Sayılı Kararıyla, 31.12.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere uygun
görülmüştür. R.G: 25.2.1995/22213 Mükerrer.
67
Halatçı Ulusoy, s. 51; Sur, Uluslararası Hukukun Esasları, s. 200.
68
Güran-Aktürk, s. 152-153.