TBB Dergisi 100. Sayı

MEDENİ USUL HUKUKU AÇISINDAN

TÜRK HUKUKUNDA AVUKATIN

BİLGİ VE DELİL TOPLAMA YETKİSİ

IN TERMS OF CIVIL PROCEDURE LAW, ADVOCATE’S THE POWER

OF GATHERING INFORMATION AND EVIDENCE IN TURKISH LAW

Cengiz Topel ÇELİKOĞLU

Özet:

Anglo-Amerikan yargılama sisteminde taraflar adına avukat-

lar özellikle hukuk yargılamasında geniş delil toplama araç ve yetkisine

sahiptir. Kıta Avrupası yargılama sistemi özellikleri çerçevesinde, bu sis-

temi kullanan Türk hukukunda, genellikle avukatın delil toplama yetkisi

olmadığı kabul edilmektedir. Son zamanlarda, özellikle yeni ihtilaf alan-

larında gözlenen yargılamada taraflararası bilgi eşitsizliğini gidermek

üzere, Anglo-Amerikan taraf/avukat delil toplama araçlarının mutedil bir

versiyonunun Kıta Avrupası sisteminde de devreye sokulması sözkonusu

edilmektedir. Bu yaklaşım, yargılamanın başında etkili bir hazırlıkla yoğun

tahkikat icrasına imkan sağlamak için yargılamanın bölünmesi fikrinin ya-

nısıra, yargılamada sürat ve kamusal maliyet avantajı sağlamak üzere, de-

lillerin toplanmasında öncelikle tarafların çabasından yararlanılması eğili-

miyle de örtüşmektedir. Türk hukuku sözkonusu gelişmelerin etkilerine

kapalı değildir. 2001 yılında Av.K m.2/III hükmünün kabulüyle avukatlara

dava ve duruşma öncesinde taraf veya üçüncü kişi konumuyla ellerinde

mevcut veya muhtemel bir uyuşmazlığa ilişkin bilgi-belge bulunabilecek

kamu ve bazı özel kuruluşlar nezdinde bilgi-belge toplama yetkisi tanın-

mıştır. Yeni kanunlaştırılan 6100 s.HMK’da deliller belirlenip belgesel

olanlar toplandıktan sonra tahkikata başlanmak üzere, yargılamada ha-

zırlık ve tahkikat safha ayrımı kabul edilmiştir. Son olarak 60 ve 61. Hükü-

met 2009-2013 “Yargı Reformu Stratejik Planı” kapsamında avukatların

yargılamaya katkısının artırılması ve silahların eşitliğini teminen “avukatın

delil toplaması” yaklaşımı benimsenmiş; TBB tarafından, AvK tadili hazır-

lık çalışmaları kapsamında, avukata bilgi ve delil toplama yetkisi verilmesi

yönünde Kanuna yeni hüküm ilavesi önerisinde bulunulmuştur. Sözko-

nusu gelişmeler karşısında avukatın bilgi ve delil toplama yetkisi hukuk

terminolojimize girmiştir. Bu makalede avukatın sözkonusu yetkisinin

niteliği, konusu, kapsam ve sınırları, usulü anahatlarıyla incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yargılamada Taraflararası Bilgi Eşitsizliğinin Gi-

derilmesi ve Silah Eşitliği Sağlanması; Discovery-Disclosure Kavramları,

Avukatın Yargılamaya Katkısının Artırılması; Avukatın Bilgi ve Delil Topla-

ma Yetkisi; Avukatın Belgesel ve Beyan Delili Toplaması; Avukatın Bilgi ve

Delil Toplamasının Niteliği, Konusu, Kapsam ve Sınırları ile Usulü.

Avukat, İstanbul Barosu, Özel Hukuk Doktoru.