TBB Dergisi 100. Sayı

284 / 477

TBB Dergisi 2012 (100) Cengiz Topel ÇELİKOĞLU 283
müne ve bazı beyan delillerinin toplanmasına katkıda bulunulması
bakımından geniş anlamda delil toplama kavramı içeriğine dahil edi-
lebilecek olan avukata yargılamada şahide ve bilirkişiye doğrudan
soru yöneltme imkanı tanıyan düzenlemelere (HMK,m.152; CMK, m.
201) rağmen, doktrinde, avukatın delil toplama yetkisi bulunmadığı
ileri sürülmüştür2.
Son zamanlarda, uluslararası bölgesel birliklerin işlevselleşmesi
gibi pratik yararlar veya ideal nedenlerle modernizasyon amacıy-
la sistemlerin yaklaşması ve hukuki aktarmalarla3, güncel medeni
usulde, Anglo-Amerikan ve Kıta Avrupası sistemlerinin eniyi özel-
liklerini telife yönelen karma özellikli sistemler ortaya çıkmıştır4. Bu
bağlamda, Anglo-Amerikan hukuk geleneği dışındaki hukuk sistem-
lerinde, genellikle idari ve cezai düzenlemelerle önlenilmeye çalışı-
lan ürün sorumluluğu veya çevre güvenliği ya da tıbbi müdahale ve
rekabet hukuku alanlarındaki ihlaller nedeniyle ortaya çıkan yeni
ihtilaflarda rastlanan taraflararası bilgi eşitsizliğini gidermek üzere,
Kıta Avrupası sistemine tarafların bilgi ve delil toplayabilecekleri
Anglo-Amerikan discovery-disclosure yöntem ve araçlarının monte
edilmesi ihtiyacı veya eğiliminden sözedilmektedir5. Usul hukuku
reform çalışmalarında da, eğer bir hukuk sistemi adaleti sağlamakta
ciddi ise, tarafların belgesel ve en azından bazı davalar bakımından
da sözel discovery-disclosure araçlarını kullanabilmelerine izin ver-
mesi gerektiği vurgulanmaktadır6. Bu yaklaşım Kıta Avrupasında
yargılamada maliyet ve gecikme sorunlarının çözümü için, son za-
manlarda, delillerin toplanmasında tarafların katkılarının artırılma-
2 Bkz.M.S.ÖZKAN, Avukatlık Mesleği, Avukatın Hak ve Yükümlülükleri, 3.Baskı,
İzmir 2012, s.19. Yazar Av.K m.2/III ve HMK m.152 düzenlemelerine ilişkin görüş
beyan etmeye gerek de görmemiştir.
3 K.KERAMEUS, “Procedural Harmonization in Europe” , American Journal of
Comparative Law(1995), Vol.43,N.3, ss.401-416, s.402.
4 GİDİ A./ HAZARD, C.G./ TARUFFO, M. / STÜRNER, R. “Introduction to the
Principles and Rules of Transnational Civil Procedure” , International Law and Poli-
tics(2001), ss.769-784, s.776, 780.
5 Bkz.K-C.HUANG, Introducing Discovery Into Civil Law, Carolina Academic
Press, Nort Carolina, 2003, s.299-373 ; O.G.CHASE / J. WALKER, “Common Law,
Civil Law and the Future of İntroduction”, NYU School of Law Public
Law&Legal Theory Research Paper Series Working Paper, No.10-40, July 2010,
ss.19/19, s.2/19.
6 Bkz.GİDİ/HAZARD/TARUFFO/STÜRNER, s.776.