290 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Cengiz Topel ÇELİKOĞLU
289
Diğer taraftan, taraflar ispat hakkına sahiptir ve bu hak yargıla-
mada tarafın usule uygun olarak ileri sürdüğü elverişli delillerin ku-
ral olarak tümünün toplanıp incelenmesini gerektirir
28
. Bu, hakimiyet
alanlarında olmayan delillerin elde edilebilmesi bakımından, mahke-
menin taraflara yardım etmesini de içerir
29
. Böylece, ispat hakkı taraf-
lara yargılamada ileri sürülen vakıaların doğruluğuna karşı çıkmak
veya doğruluğunu teyid etmek üzere delillere erişme ve delil sunma-
nın
30
yanısıra, kabule şayan bulunan delillerin toplanması ve tüketil-
mesini talep etme imkanı vermektedir.
Taraflarca getirilme ilkesi, Kıta Avrupası sisteminin taşıyıcısı olan
hukuk sistemlerinde, hakimin davayı aydınlatma ödeviyle sınırlan-
mıştır
31
. Buna göre, hakim delil temininde taraflara yardım etmekle
yükümlüdür. Bu hakimin taraflara yönelteceği sorular ve sağlayacağı
müzakere ortamıyla tarafların delil bildirme hatalarına işaret edilerek
delillerin geliştirilmesiyle ve mevcudiyeti dosyaya yansımış bazı delil-
lerin resen ikamesi suretiyle sağlanabilecektir
32
.
HMK’da farklı terimlerle ifade edilmekle birlikte (m.31), hakimin
sözkonusu işaret etme ve müzakere yükümlülüğü bakımından alt-
ta yatan hedef yargılamada hukuken doğru bir karar verilmesidir
33
.
Buyüzden, bu sorumluluk doktrinde
“medeni usulün Magna Carta”
sı
olarak nitelenmiştir
34
. Hakimin davayı aydınlatma ödevi onun yar-
Malzemesinin Taraflarca Getirilmesi İlkesinin esasları ve Sınırları”
(Çev.M.K.Yıldırım),
İlkeler Işığında Medeni Yargılama Hukuku,(Ed.M.K.Yıldırım), Alkım Yayınevi, 5.
Baskı, s.16-37, s.17 ; P.L.MURRAY / R.STÜRNER, German Civil Justice, Carolina
Acedemic Press, USA 2004, s.159.
28
AHRENS(Wieczoreck/Schütze), 284, Rn.90,91(E.Kılıçoğlu, Medeni Yargılama
Hukukunda Hukuka Aykırı Yoldan Edilmiş Delillerin Kullanılması, MÜSBE
Doktora Tezi, s.24 dn.125, 25’den naklen).
29
ÇELİKOĞLU, s.329.
30
HUANG, s.22 ; ALI/UNIDROIT P.5.4, 16.1 ; ÇELİKOĞLU, s.339.
31
Bkz.BECKER-EBERHARD, s.30; E.SCHİLKEN, “Medeni yargılamada Hakimin
Rolü”(Çev.N.Deren-Yıldırım), agy, ss.38-58, s.54; E.BECKER-EBERHARD,
“Alman Medeni Usul Reformu Hakkında”(Çev.N.Deren-Yıldırım), 21. Yüzylın
Usul Hukuku Sorunları(Ed.N.Deren-Yıldırım), 2.Baskı, İstanbul 2003, ss.59-77,
s.68; ALANGOYA, “İlkeler”, s.163.
32
Bkz.MURRAY / STÜRNER, s.171 dn.89, s.173 dn.100, s.264 dn.55.
33
MURRAY/STÜRNER, s.167 dn.75 ; Y.ALANGOYA / M.K. YILDIRIM / N.
DEREN-YILDIRIM, Medeni Usul Hukukunun Esasları, 7. Baskı, Beta Yayınevi,
İstanbul 2009, s. 284; H.PEKCANITEZ / O.ATALAY / M. ÖZEKES, Medeni Usul
Hukuku, 11.Baskı, Ankara 2011, s.260.
34
ALANGOYA,
“İlkeler”
, s.27 dn 100, s.135.