TBB Dergisi 100. Sayı

Denetimli Serbestliğin Türk Ceza Adalet Sistemindeki Tarihsel Gelişim Süreci

318

765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK), 647 sayılı Cezaların İnfazı Hak-

kında Kanun, 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve

Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve 765 sayılı TCK’nın yürürlükte

bulunduğu süre içerisinde hazırlanan 1987, 1989, 1997, 2000 ve 2003

tarihli TCK tasarılarında denetimli serbestlik ve benzeri kurumların ne

şekilde düzenlendiği ve 2005 yılında yapılan düzenlemelere kadarki

sürecin nasıl geliştiği hususunda bilgi verilecektir.

I. Osmanlı Devleti Döneminde

A. Genel Olarak

Denetimli serbestliğin Türk hukuk tarihindeki gelişimine bakıl-

dığında, kökenlerinin Tanzimat dönemi ceza kanunnamelerine kadar

dayandığı görülmektedir. Bununla birlikte bu kanunnamelerde geçen

düzenlemelerden bahsetmeden önce, Osmanlı Devleti döneminde

yaygın olarak uygulandığı bilinen

“şahsa kefalet”

müessesesine değin-

mekte fayda görüyoruz.

B. Şahsa Kefalet Müessesesi

Denetimli serbestliğin Anglo-Sakson hukukundaki kökenlerinde

önemli bir aşama olarak kabul edilen

“kefalet(bail)”

isimli müessesenin

bir benzerinin Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlı Devleti’nde de

uygulandığı bilinmektedir. Esasen bir İslam Hukuku müessesesi olan

şahsa kefalet, şüphelinin veya sanığın mahkemeye veya önceden ta-

yin edilmiş belirli bir yere getirileceğine kefil olmayı ifade eder.

Şahsa

kefalet günümüzde ceza muhakemesi hukukunda bir koruma tedbiri

olan ve tutuklamaya alternatif olarak uygulanan, teminatla-güven-

Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz: Hakan A. Yavuz,

Ceza Adalet Sisteminde Dene-

timli Serbestlik

, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011, s. 15.

Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz: Abdullah Karaman,

“İslam Hukukunda

Şahsa(Nefse) Kefâlet Müessesesi ve Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku’ndaki Teminat-

la Salıverme Müessesesi İle Mukayesesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Dergisi, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, C. II, Sayı 1, 1998, (Erişim)

cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/234.pdf, 11.01.2011, s. 2vd.; Osman Uysal, “XIX.

Yüzyılda Osmanlı’da İç güvenlik ve Asayişin Temini Açısından Kefalet Sistemi”

, Balı-

kesir Ünv. F.E.F. Karesi Tarih Kulübü Bülteni, 2007/1, (Erişim)

rih.balikesir.edu.tr/1_XIX_yuzyil_kefalet.pdf, 11.01.2011, s. 4vd.