178 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Özlem TÜZÜNER
177
genel taşıma sözleşmesi olduğu”
açıklığa kavuşturulmuştur
50
. Gerçekten,
böylesine sözleşmeler, her taşıma işi vesilesiyle, ayrı ayrı taşıma söz-
leşmeleri doğuran çerçeve sözleşme niteliğindedir. Doğurdukları her
taşıma sözleşmesi, müstakil olarak değerlendirildiğinde, sürekli edim
değil, anî edim ihtiva eder.
Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme bakış açısıyla, taşıma söz-
leşmesi ile
“taşıma senedi”, “yük senedi”
(ilmühaber) ve
“refakat”
isimli
belgelere değinilmelidir.
Karayolu Taşıma Kanunu’nda, taşıma senetsiz eşya taşınması ya-
saklandığı hâlde; Türk Ticaret Kanunu’nda, taşıma senetsiz eşya ta-
şınması ihtimali düzenlenmektedir (KTK. m. 6/1, 7/5; TTK. m. 856).
Karayolu Taşıma Kanunu’ndaki anılan hüküm düzen hükmü olup, ta-
şıma senedi düzenlemenin bir zorunluluk olduğu varsayımından ha-
reket etmektedir
51
. Böylesine düzen hükümlerine aykırı davranıldığın-
da, yine hukuka aykırı bir sonuç doğar; ancak hukukî işlem hükümsüz
olmaz. Bu tarz hükümlerde yasağa aykırı davranışın yaptırımı, belirli
bir avantajdan mahrum kalma veya para cezası ödeme şeklinde ortaya
çıkar
52
. Bu nedenle, taşıma senedi düzenlenmemesi, bir düzen hükmü-
ne aykırılık mahiyetinde hukuka aykırılık doğurmakta; fakat bu huku-
ka aykırılık taşıma sözleşmesine sirayet etmemektedir.
Türk Ticaret Kanunu’na göre, taşıma senedi taraflardan birinin is-
temi üzerine, üç özgün nüsha olarak hazırlanır. Bir nüsha gönderene
aittir, diğeri eşyaya eşlik eder, üçüncüsü taşıyıcıda kalır (TTK. m.
856/1). Ancak taşıma senedi düzenlenmemiş olsa bile, tarafların karşı-
lıklı ve birbirine uygun irade beyanları kâfidir. Türk Borçlar Kanunu
53
ve Türk Ticaret Kanunu’na göre, taşınacak eşya, taşıma faaliyeti ve üc-
ret hakkında iki taraf anlaşınca sözleşme kurulmaktadır (TBK. m. 1;
TTK. m. 856/2). Son anılan fıkra hükmü, taşıma senedi düzenlemesi ve
eşya taşıma sözleşmesi akdedilmesi işlemlerini hukukî rejim itibariy-
le ayırt etmekte ve söz konusu iki hukukî rejimin birbirlerine bağımlı
50 Ülgen, Uluslararası Taşımacılık, s. 17.
51 Özdemir, s. 20, dpn. 17.
52 Oğuzman M. K./Barlas N., Medenî Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar,
İstanbul, 2011, s. 211.
53 RG. 4.2.2011, S. 27836; 6098 Sayılı Kanun (Türk Borçlar Kanunu şeklinde anılacaktır).
RG. 29.4.1926, S. 359; 818 Sayılı Kanun (818 Sayılı Kanun şeklinde anılacaktır)