66 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Güçlü AKYÜREK
65
gerçeği kanıtlamasıyla hukuka aykırı biçimde elde edilmesi arasında
ayrım yapılması şeklinde olmuştur
7
. Böylece suç işleyerek delili elde
eden kişi cezalandırılmış ve fakat delil değerlendirme dışı tutulmaya-
rak maddi gerçeğe ulaşılmaya çalışılmıştır
8
. Ancak daha önce de deği-
nildiği gibi modern ceza yargılamasında bu anlayış terk edilmiş ve hu-
kuka aykırı delillerin değerlendirme dışı tutulması gündeme gelmiştir.
Bunun için iki amaç ileri sürülmüştür. Birincisi daha çok Amerikan
hukuku kökenli olan
“kolluk güçlerini disiplin altına alma”
amacı, diğer
ise Kıta Avrupa’sı kökenli
“temel hak ve özgürlükleri koruma”
amacıdır.
Bu bağlamda Amerika Birleşik Devletleri’nde kolluğun aşırı güç kul-
landığı son derece sert eylemlerinin cezai soruşturmalar ve tazminat
davalarıyla engellenmemesi nedeniyle bu şekilde elde edilen deliller
değerlendirme dışı tutulmaya başlanmıştır. Böylece örneğin 1914 ta-
rihli
Weeks v. United States
kararında Anayasa’nın konut dokunulmaz-
lığı ile ilgili ek 4. maddesi’ni gösteren mahkemeler yapılan aramayı,
1936 tarihli
Brown v. Missisipi
davasında da “
çivili bir kemerle devamlı
dövülen
” sanığın ifadesini geçerli saymamıştır
9
. Amerikan hukukunda
eyaletler düzeyinde de 1961 yılından itibaren bu ilkeler yerleşmiştir
10
.
Ancak bu yaklaşımın bir diğer sonucu da devlet görevlisi olmayan ki-
şilerce elde edilen (örneğin hukuka aykırı arama) delillerin değerlen-
dirme dışı bırakılmamasıdır
11
.
Kıta Avrupa’sına bakıldığında ise şüpheli-sanık haklarının ön
plana çıktığı görülmektedir. Buna göre ancak şüpheli-sanığın temel
haklarını ihlal eden hukuka aykırılık dikkate alınmalıdır
12
. Zira sis-
temin amacı kişilerin temel haklarını ve özgürlüklerini korumaktır
13
.
Nitekim yukarıda da değinilen 1994 tarihli Yargıtay 4. Ceza Dairesi
kararında da kişisel ve toplumsal değerlerin korunması gerekliliğine
7 Öztekin Tosun,
Ceza ve medeni muhakeme hukuku açısından hukuka aykırı yollarla elde
edilmiş delillerin ispat kuvveti
, İstanbul, 1976, s. 19-20.
8 Öztekin Tosun,
Özel Hayatın Gizliliği, Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında
Türk Ceza Kanununun 50 Yılı ve Geleceği Sempozyumu
, İstanbul, 1977, s. 433-434.
9 Öztekin Tosun,
Ceza ve medeni muhakeme hukuku açısından hukuka aykırı yollarla elde
edilmiş delillerin ispat kuvveti
, s. 34-39; Ersan Şen,
Türk Ceza Yargılaması Hukuku’nda
Hukuka Aykırı Deliller
Sorunu, Beta, İstanbul, 1998, s. 102.
10 Hyman Gross,
Privacy – Its legal protection
, New York, 1964, s. 83.
11 Hyman Gross,
a.g.e.
, s. 78.
12 Nurullah Kunter – Feridun Yenisey – Ayşe Nuhoğlu,
a.g.e.,
s. 1412.
13 Seydi Kaymaz,
Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Deliller
, Seçkin, Ankara, 1997, s.
250.