69 / 537
Ceza Yargılamasında Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Sorunu
68
lama bulunmadığı gerekçesiyle yargılamadaki tarafların sunduğu hu-
kuka aykırı delilleri reddetmeyip değerlendirmektedir
25
.
c) Çıkarların dengelenmesi / nispi değerlendirme yasağı görüşü:
Alman hukuku kökenli bir görüş olup (“
Abwägungstheorie
”) delilin
elde edilmesi sırasında ihlal edilen hak/çıkar ile delilin hukuka aykırı
olmasından dolayı kabul edilmemesi halinde ihlal edilecek hak/çıkar
arasında orantılı bir değerlendirme yapılmasını ifade eder. Yöntemin
bir diğer adı da yukarıda değinilen
“mutlak değerlendirme yasağı”
gö-
rüşüne kıyasen
“nispi değerlendirme yasağıdır”
26
.Yalnızca somut olayda
kişinin ihlal edilen hakkının, devletin suçların cezalandırılmasına dair
çıkarından üstün olması halinde hukuka aykırı delil değerlendirme
dışı tutulmaktadır
27
. Aynı yaklaşım içerisinde yargılanan kişinin yani
sanığın hakları “
önemli bir şekilde ihlal edilmişse
”, ilgili delilin değerlen-
dirme dışı tutulması gerekmekte, “
ihlal ikinci derece kalmakta veya sa-
nığın hakları açısından hiçbir önem taşımamakta ise
” hukuka aykırı delil
kullanılabilmektedir
28
. Söz konusu değerlendirmeyi, kuşkusuz, dosya
önünde bulunan ve yargılamayı hâlihazırda yürüten mahkeme, somut
koşullar çerçevesinde yapacaktır. Ancak hakların karşılıklı olarak de-
ğerlendirilip dengelenmeye çalışıldığı bu tip uygulamalar, pek de hak-
sız olmayan biçimde,
“aldatıcı” “göz boyayıcı”
olmakla eleştirilmekte ve
denge sağlanmaya çalışırken hak veya çıkarlardan birinin mutlaka
feda edildiği savunulmaktadır
29
. Bu görüş aslında uygulamada en çok
karşılaşılan yöntemi ortaya koymaktadır.
- AİHM: Öncelikle kararları hemen hemen bütün Avrupa için ge-
çerli olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de benzer bir yaklaşım
sergilemektedir. Mahkeme, hukuka aykırı delillerin kabul edilebilir-
liğini tartıştığı önemli kararlarından olan 1988 tarihli
Schenk-İsviçre
ve
2000 tarihli
Khan-İngiltere
davalarında, konuyu Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 6. maddesinde düzenlenen
“adil yargılanma hakkı”
bakı-
25 Gaston Stefani – Georges Levasseur – Bernard Bouloc,
Procédure pénale
, Dalloz, 19
e
éd., Paris, 2004, s. 116-118; Serge Guinchard – Jacques Buisson,
Procédure pénale
,
LexisNexis, 4
e
éd., Paris, 2008, s. 443 vd.
26 Nur Centel – Hamide Zafer,
a.g.e.
, s. 690.
27 Jérôme Bénédict,
Le sort des preuves illégales dans le procès pénal
, Thèse, Editions Pro
Schola, Lausanne, 1994, s. 56; Seydi Kaymaz,
a.g.e.
, s. 263; Tevfik Odman,
a.g.e.
, s. 29.
28 Nurullah Kunter – Feridun Yenisey – Ayşe Nuhoğlu,
a.g.e.,
s. 1473.
29 François Rigaux,
“Les paradoxes de la protection de la vie privée”
,
La protection de la
vie privée dans la société d’information (sous la direction de Pierre Tabatoni)
, T. I, PUF,
Paris, 2000, s. 37.