210 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Ahmet EROL
209
hukuken kabulü mümkün değildir. Her olay kendi özelinde değerlen-
dirilir. Hukukta genellemelerden hareketle karar verilemez. VUK’un
115’inci maddesindeki don ve haşerat saldırısının afet kapsamında
mücbir sebep olarak değerlendirilemeyeceğini söylemek hukuken
doğru olmaz
25
. Öyle bir don olayı yaşanabilir ki, bu durum vergi mü-
kelleflerinin ödevlerini yapmalarını ve haklarını kullanmalarını çok
ciddi biçimde sekteye uğratabilir. Bu da, meteoroloji biriminden doğ-
rulattırılabilir. Ayrıca, bu kadar yüksek ve kapsamlı don olayının in-
san sağlığına etkileri de tıbbi birimlerden araştırılabilir. Dolayısıyla,
hukuki olaylarda genellemeler çoğunlukla yanlış sonuçlara götürür ve
olayın özelini unutturur.
VUK’un 13/2’nci maddesindeki mücbir sebep halleri de, yine mü-
kellefin ödevlerine bağlanmıştır. Ama, 13/1’inci maddenin açıklama-
sında da belirtiğimiz gibi bunu salt mükellefin ödevlerine yönelik ola-
rak değil, maddenin tamamının bütünlüğü içinde mükellefin haklarını
da kapsayacak biçimde değerlendirmek ve yorumlamak gerektiğini
düşünüyoruz. Danıştay kararlarında, kanunlarda belirtilmediği halde,
hukuki ve fiili engellerin dava süresini uzatan veya işlemesini durdu-
ran sebepler olarak kabul edilmesiyle,
“mücbir sebep”
lerin dava açma
süresinin işlemesini etkileyeceği görüşü kuvvet kazanmaktadır. Özel-
likle doğal afet gibi, kişilerin iradeleriyle değiştiremeyecekleri veya
önleyemeyecekleri durumlarda mücbir sebep halinin nazara alınma-
yarak dava açma süresinin işlediğini kabul etmenin haklı bir nedeni
olamaz
26
. Danıştay’ın bu kararı da açık biçimde VUK’un 13/2’inci
maddesindeki mücbir sebep hallerinin sadece mükellef ödevleri ile
sınırlı değil, aynı zamanda dava açmak, uzlaşmaya başvurmak gibi
mükellef haklarına da şamil olduğunu kanıtlamaktadır.
2. 2. 3. Kişinin İradesi Dışında Meydana Gelen Mecburi
Gaygubetler
Gaygubet; Arapça kökenli bir sözcük olup, yokluk, bulunmayış
anlamına gelmektedir. Hukuki bir kavram olan gayiplik sözcüğü de
25
Adil Nas, “
Vergi Hukukunda Mücbir Sebepler”
,
Vergi Dünyası Dergisi
, 2011(30); 353:
103-110.
26
Danıştay 4. Dairesi, 20.06.1996 tarih ve 1995/6183 E. ve 1996/2698 K. Sayılı Kararı.