211 / 465
Mükellef Hakkı Olarak Mücbir Sebepler ve Sonuçları
210
buradan gelmektedir. İngilizce karşılığı
“absence”
tır. Burada vergi mü-
kellefinin, vergi sorumlusunun veya ceza muhatabının iradesi dışında
yok olma veya bulunmama hali söz konusudur. Burada iki tür bulun-
mama veya yok olma hali üzerinde durulabilir. Bunlar:
1. Kişinin bulunamaması durumu.
2. Mükellefiyet ile ilgili olan şeylerin (defter, belge, kayıt, kayıt orta-
mı vb) bulunamaması durumu.
Vergi mükellefi, vergi sorumlusu veya ceza muhatabı çeşitli ne-
denlerle (salgın hastalık, karantina, genel grev, lokavt, mecburi asker-
lik, yurtiçine girememe vb.) vergisel ödevlerini yapamıyor veya hak-
larını kullanamıyor ise, burada VUK 13/3 kapsamında bir mecburi
gaygubet durumu söz konusudur.
İkinci durumda ise, mükellefin, vergi sorumlusunun veya ceza
muhatabının mükellefiyet ile ilgili hak ve ödevleri için olmazsa olmaz
durumdaki defter, belge, kayıt, kayıt ortamı gibi şeylerin olmama-
sı halidir. Böyle bir durumda vergi mükellefi, vergi sorumlusu veya
ceza muhatabı idarenin hukuken kendisinden beklediği ödevleri veya
kendisi açısından yaşamsal önemdeki dava açma, uzlaşmaya başvuru
vb. hakları kullanmak için gereken defter, belge ve kayıtlara yok olma
(gaygubet) nedeniyle ulaşamamakta ve bunları hukuki etkinlikte yeri-
ne getirememektedir
27
.
Mecburi gaygubet halinin de, diğer mücbir sebepler gibi tartışma-
27
Danıştay 4. Dairesi, 24.02.1994 tarih, 1992/4170 E. ve 1994/1078 K. Sayılı Kararı:
“Olayda, davacının 1984 takvim yılı faaliyeti sonucunda ortaya çıkan duruma göre
yıllık gelir vergisi beyannamesini verdiği ve vergilendirme ile ilgili beyan görevini yerine
getirdiği, bundan sonra 11.2.1986 tarihinde defter ve belgelerinin çalınmak suretiyle zayi
olduğu hususunun mahkeme kararıyla tevsik edildiği, uyuşmazlığa konu tarhiyatın ise,
beyan edilen kazançtan ayrı olarak re’sen takdir yoluyla bulunan matrah farkı ile ilgili
bulunduğu dosyadaki belgelerden anlaşılmaktadır. Buna göre davacının mücbir sebep hali
nedeniyle yerine getiremediği bir vergi ödevi bulunmamakta, harici karinelere göre takdir
edilmiş bir matrah ve buna dayalı olup mahkemece yerinde görülen ve davacı tarafından
temyiz edilmemekle kesinleşmiş olan tarhiyat nedeniyle vergi ziyaı mevcut bulunmaktadır.
Böyle bir durumda, mücbir sebep halinden dolayı anılan kanun hükmünün uygulanması
mümkün olmadığından mevcut vergi ziyaı nedeniyle tarhiyata ceza tatbiki gerekmektedir.
Ancak matrah farkının bulunuş tarzı nazara alındığında, Vergi Usul Kanununun 344.
maddesinde sayılan kaçakçılık ve mükerrer 347.maddesinde sayılan ağır kusur cezası
ile ilgili fiillerin oluşmadığı ve bu nedenle tarhiyata kusur cezası uygulanması gerektiği
sonucuna varılmaktadır.”