226 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Hayrettin YILDIZ
225
yoksa karar organı mı olduğu bir dönem tartışmalı olan
encümen’in
meclisle ve belediye başkanı ile olan ilişkisi nasıldır, meclis üyeleri
komisyonlarda demokratik bir biçimde temsil edilebilmekte midirler
ve son olarak meclis yürütme organını denetleyebilmek için elinde
güçlü ve etkin denetim araçları bulundurmakta mıdır? Konumuz bu
sorulara cevap ararken, parlamento hukukunun öngördüğü yönetim
sistemleri ile de karşılaştırma yapmaya çalışarak aradaki benzerlik ve
farklılıkları da ortaya koymaya çalışmak olacak.
Şunu akıldan çıkarmamak gerekir ki, yürütmenin meclis tarafın-
dan kontrol edilmediği bir yönetimde-merkezi ya da yerel-, hükme-
denler başlarına buyruk hareket edecekler ve demokratik denetim
araçlarının kullanılmamasından kaynaklı yozlaşmalar baş gösterecek-
tir. Aslında bu aynı zamanda iktidarın ya da özelde yürütmenin sınır-
landırılmasının da nedenlerinden biridir. Nitekim Lord Acton’ın bir
mektubunda yazdığı gibi
“iktidar yozlaşmaya meyillidir ve mutlak iktidar
mutlak bir şekilde yozlaştırır”
3
.
Buna ilaveten yönetenler kamusal kay-
nakları kişisel menfaatleri için kullanabilir, gücü ellerinde bulundu-
ranlar bunu kötüye kullanabilir ya da dahası çoğunluk görüşüne sahip
olanlar azınlık olanları bu güçle ezebilirler. Değerlendirmelerimiz po-
lis ya da hazine devletinde uygulanan sorumsuz yönetenler kıstasını
baz almadığına
4
, hukuk devletinin gereklerinden bir tanesi de yöne-
tenlerin koydukları kurallara aynı yönetilenler gibi riayet etmeleri ön-
koşuluna bağlı olduğuna göre, bu riayet etme düzeyinin belirlenmesi
ve değerlendirilmesi gerekmektedir. İsler sarpa sardığında bunların
yola koyulmasını iktisat teorilerinden bildiğimiz
“görünmez el”
değil
hukuk kurallarıyla oluşturduğumuz denetim mekanizmasının etkin
kullanımı sağlayacaktır.
1. MODERN YÖNETİM SİSTEMLERİ
Parlamento hukukunun temel konularından birini de yönetim
sistemlerinin tasnifi oluşturur. Bu makalenin esas amacı bu sistem-
lerin ayrıntılı olarak incelenmesi olmamakla beraber, birkaç cümley-
3
TURİNAY Faruk, Dil, Hukuk ve Siyaset Bağlamında Anayasa Düşüncesi, Seçkin,
Ankara 2012, s. 157
4
Polis devleti ya da hazine teorisi hakkında daha geniş bilgi için bakınız GÜNDAY,
Metin, İdare Hukuku, İmaj, İstanbul 2011, s. 37-39