232 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Hayrettin YILDIZ
231
2.b. Genel Görüşme
Genel görüşme, parlamento hukuku için Anayasanın 98. madde-
sinde belirtildiği üzere
“toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli
bir konunun, Türkiye BüyükMilletMeclisi Genel Kurulunda görüşülmesi”
ni,
yerel yönetim hukuku içinse 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 26.
maddesinin ele aldığı haliyle
“belediyenin işleriyle ilgili bir konuda genel
görüşme açılması”
nı esas alır. Anayasa genel görüşme açılabilmesi için
hükümet, siyasi parti grupları veya en az yirmi milletvekilinin başvu-
ru önergesini şart koşarken, belediye kanunumuz yerel düzeyde bu
talebin meclisin en az üçte biri oranındaki üyesiyle yerine getirilmesini
öngörmektedir. Parlamentoda olduğu gibi yine yerel mecliste de genel
görüşme açılmasına toplanan üyelerin salt çoğunluğuyla meclis karar
verecektir. Parlamentoda gerçekleştirilen oturumda bu karar işaretle
oylama yoluyla verilir.
Genel görüşmenin soru müessesesinden farkı, genel görüşmenin
sadece önergeyi veren meclis üyesi ile ilgili bakan, başbakan ya da bele-
diye başkanı arasında geçmemesi, müzakereye diğer meclis üyelerinin
de katılabilmesidir. Kısacası genel görüşmede müzakere edilen konu
daha geniş bir yelpazede tartışılma olanağı bulmaktadır
17
. Aslında bu
açıdan genel görüşme diğer üyelerin de katılabildiği bir soru olarak de-
ğerlendirilebilir. Zaten bu yüzden Fransa’da genel görüşme
“görüşmeli
sözlü soru” (question orale avec débat)
olarak adlandırılmaktadır
18
. Özbu-
dun genel görüşmeyi etkililik derecesi açısından soru ile gensoru arası-
na yerleştirmektedir
19
. Zira genel görüşme de soru gibi sınırlı bir dene-
tim yoludur ve sonrasında herhangi bir oylama yapılmaz. Dolayısıyla
genel görüşme yolunda da doğrudan bir kabine üyesinin ya da beledi-
ye başkanının siyasi sorumluluğunu ortaya koyacak bir karar alınmaz.
Ama kontrol mekanizmalarının etkililiğini sadece teknik zorlama
mekanizmaları değil, aynı zamanda ve belki de daha fazla müzakere
edilen konunun önemi belirler. Üstelik burada hükümet -yerelde de
belediye başkanı-, sadece bir üye tarafından değil, birden fazla üye ta-
rafından kolektif olarak eleştirilmektedir.
17
Genel görüşme talebi birden fazla üye tarafından yapıldığına göre, zaten görüş-
menin sadece bir üye ile sorunun ilgilisi arasında geçmesi bu müessesenin mantı-
ğına aykırılık teşkil ederdi.
18
GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, op. cit., s 858
19
ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin, 8. Baskı, Ankara 2005, s. 299