97 / 465
Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması
96
kan uygulamasında meclis tahkikatı gerçek bir tahkikattır. Amerikan
Anayasası’nda yasama organı iki büyük yetkiye sahiptir. Bunlar bütçe
ve kanun yapma yetkileridir. Yasama organı bütçenin amacına uygun
şekilde kullanılıp kullanılmadığını denetleme yetkisini, Anayasa’da
yer almadığı halde kendinde görmüştür.
37
Başkanın bütçe dışında
kanun tasarısı hazırlama yetkisi bulunmamaktadır. Diğer konularda
yasama organına sadece mesaj gönderebilir. Açılan meclis tahkikatı
kamuya ve basına açık şekilde yürür. Amerikan halkı tahkikat ile ilgili
olarak bilgisine başvurulan kişiyi, radyo ve diğer görsel yayın organ-
larından canlı olarak bütün ayrıntısıyla takip edebilir. Başkan Nixon
Watergate olayı nedeniyle açılan tahkikat sonucunda istifa etmek zo-
runda kalmıştır.
38
Dolayısıyla başkanlık sisteminde, yasamanın yürütmeyi rahatsız
edecek araçlarla donatılmış olduğunu, fakat ne yasamanın ne de yü-
rütmenin birbirlerini siyasal bir nedenle düşüremediklerini görüyoruz.
Aslında denetimin etkili olanı siyasal içeriğe sahip olanıdır. Linz’in
Amerikan sistemine kendine özgü demesinin, ABD demokrasisinin
başkanlık sistemine rağmen yürüdüğünü, yani aslında başkanlık siste-
minin olduğu yerde demokrasinin olamayacağını söylemesinin sebebi
de budur.
39
Gerçekten de başkanlık sistemi, örneğin Güney Amerika
ülkelerinde Amerikan sistemindeki gibi işlememektedir.
40
B. AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANININ YETKİLERİ
Azerbaycan anayasa sisteminde cumhurbaşkanı, anayasal düze-
nin merkezinde yer almaktadır.
41
1995 tarihli Anayasa’nın yapımında
muhalefet, Anayasa ile cumhurbaşkanına oransız yetkiler verilmiş ol-
masını eleştirmiştir.
42
Anayasa’nın 4. maddesine göre, halkın seçtiği
yetkili temsilcilerden başka hiç kimsenin halkı temsil etmeye yetkisi
yoktur. Azerbaycan Anayasası’nda başkanlık makamı,
“Devletin Esas-
37
Yanık, 1997, s. 65-66.
38
Gözler, 2001, s.25.
39
Juan Linz, “Parlemantarizmin Erdemleri”, (Çev. Levent Köker),
Demokrasinin
Küresel Yükselişi,
(Der. Larry Diamond ve March F. Plattner), Yetkin Yayınları,
Ankara 1995, s. 181.
40
Sartori, 1997, s. 124-127.
41
Gönenç, 1998, s. 207 vd.
42
Gönenç, 1998, s. 192-193.