95 / 465
Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması
94
III. BAŞKANIN YETKİLERİ
A. ABD’DE BAŞKANIN YETKİLERİ
ABD Anayasası’nda yer alan
“tüm yasama gücünün”
Kongre’ye
verilmiş olmasına ilişkin hükme karşın, kamu politikasının başı olan
başkan, Anayasanın II. maddesinin 2 ve 3. bölümlerinde düzenlenen
yetkileri göz önüne alındığında, hem yasama hem de yürütme alanın-
da önemli bir role sahiptir.
31
1. ABD Başkanı’nın Yasamaya İlişkin Yetkileri
Başkan Kongre’den gelen her yasa taslağını veto edebilir. Her bir
Meclis üçte iki oy çoğunluğu ile bu vetoyu kaldırmaya karar vermez
ise taslak yasalaşamaz. Ayrıca Kongre tarafından ele alınan yasaların
çoğunluğu, başkan ve yürütmenin girişimi ile tasarlanır. Başkanın bu
konuyla ilgili olarak Kongre’yi olağanüstü toplantıya çağırma yetkisi
de vardır. Bu sistemde başkanın yasamayı feshetme yetkisi yoktur.
32
Anayasanın II. maddesinin 2. bölümü uyarınca başkan, önemli
kamu görevlilerini atama yetkisine sahiptir. Yüksek Mahkeme üye-
leri de dâhil olmak üzere, başkan tarafından yapılan federal yargıç,
bakanlar ve diğer federal görevlilerin atamaları Senato’nun onayına
sunulmalıdır. Başkan federal yasalara muhalefet suçundan hükümlü
bir kişiyi koşullu ya da koşulsuz biçimde affedebilir. Başkan af yetkisi-
ni sadece hükümlüler hakkında değil, suçun işlenmesinden sonra her
aşamada yani dava sırasında da kullanabilir.
33
2. ABD Başkanı’nın Yürütmeye İlişkin Yetkileri
Başkanın düzenleyici işlem yapma, genel kişilik dışı kurallar koy-
ma yetkisinin olduğu kabul edilmektedir.
34
Yine Anayasa’nın II. mad-
desinin 2. bölümü uyarınca başkan aynı zamanda, silahlı kuvvetlerin
de başkomutanıdır. Bu konuda silahlı kuvvetleri federal hizmete çağı-
rabilir. Savaş veya olağanüstü durumlarda başkanın yetkileri Kongre
tarafından artırılabilir. Başkan yüksek rütbeli federal görevlileri se-
31
ABD’de yasama organının ve başkanın konumu için ayrıca bkz., Laurence Tribe,
American Constitutional Law,
New York 1988.
32
Yazıcı, 2002, s. 37 vd.
33
Kemal Gözler,
Devlet Başkanları,
Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2001, s. 29-30.
34
Gözler, 2001, s. 39.