TBB Dergisi 104. Sayı

Bireysel Emeklilik Sistemine Yönelik Değişikliklerin Eleştirisi

1.2.4. Kamu Gideri Kavramının Anayasaya Uygunluk

Denetiminde İşlevi

Yasama ve yürütmenin etkinliklerinde kamu yararı teması temel

gerekliliktir. Bu gerekliliğin mali yansıması ise kamu gider ve harcama-

larında gündeme gelir. Kamu gelir ve giderlerine yönelik temel hüküm-

lere Anayasada yer verilmiştir. Anayasanın 73’üncü maddesinde vergi

ödevi düzenlenerek temel kamu finansman kaynağı olan vergi anayasal

içerik kazanmıştır. Anayasanın 161 ila 165’inci maddeleri arasında ise

bütçe ve kamu iktisadi teşebbüslerinin denetimi ile ilgili hükümlere yer

verilmiştir. Bu kapsamda, devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışın-

daki kamu tüzel kişilerinin harcamalarının yapılma esasları temel ilke-

lere bağlanmıştır. Bu konudaki yasal düzenleme ise 5018 sayılı Kamu

Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanunu

kapsamında yapılmıştır.

Bir yasama tasarrufunun içeriğinde yer alan devlet harcamasının

kamu gideri olarak değerlendirilip vergi yoluyla finansmanındaki

ölçüt merkezi yönetim açısından kamu yararı ve mahalli yönetimler

için de mahalli müşterek ihtiyaçtır. Bu yönüyle gider ya da harcama

içeriğinden dolayı dar anlamdaki vergi yükümlülüğünü artıran yasa

hükümlerinin Anayasada öngörülen kamu yararı/mahalli müşterek

ihtiyaç ve kamu gideri unsurlarına uygun olması gerekir. Bu konuda

Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan değerlendirme de bu yönde-

dir. Anayasa Mahkemesi tarafında 1961 Anayasası döneminde veri-

len bir kararda, siyasî partilere Devletçe Hazineden yardım edilmesi

konusunda kamu hizmeti ve kamu yararı ekseninde yer almayan bir

devlet harcamasının Anayasanın vergi ödevini düzenleyen hükmün-

deki

“kamu gideri”

kavramı karşılığını bulamayacağından bu nitelik-

teki bir harcamanın vergi ödevine kaynaklık edemeyeceği sonucuna

ulaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi kararının gerekçesinde bu konudaki

açıklamalar aşağıdaki gibidir;

“Siyasî partilere Devletçe yardım edilmesi gerektiği yolunda bir ilkenin

kabullü bunlara Devlet Hazinesinden, yurttaşların vergi ödevini yerine geti-

rerek Devlete verdikleri paralar Devlet gelirinin temelini ve Anayasa’nın 126.

24/12/2003 tarihli ve 25326 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 5018 sayılı

Kanunun Tanımlar başlıklı 3’üncü maddesinin (h) bendinde kamu gideri, kanun-

larına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik

katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araç-

larının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler,

verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri olarak ifade edilmiştir.