133 / 505
Mobbing Suç Tipi için Bir Analiz Denemesi
132
Kavramın hayvanlar arası davranışlardan insanlar arası davranış-
ları tasvir etmek için kullanılması ise, okul çağındaki çocukların oluş-
turdukları küçük gruplarla yalnız ve güçsüz çocuklara yönelttikleri
saldırgan ve zarar verici davranışı ifade etmek için İsveçli bilim adamı
Peter-Paul Heinemann tarafından kullanılmasıyla, başlamaktadır. Gü-
nümüzde çocuklar arasında gerçekleşen bu olguyu isimlendirmek için
kullanılan Türkçeye “zorbalık” olarak çevrilebilecek “bullying” terimi,
mobbingin isim babası olarak nitelenen Alman asıllı İsveçli endüstri psi-
koloğu Heinz Leymann’a kadar İngiltere ve Avustralya’da işyerlerinde
karşılaşılan kötü ve tahkir edici davranışlarla ilgili olarak da kullanıl-
mıştır. Bullying davranışına içkin özellikle fiziksel saldırı unsurunun,
psikolojik nitelikte bir saldırı olarak kabul edilen mobbing ile arasın-
daki ayırt edici özelliği de oluşturuyor olmasının da bir sonucu olarak,
Heinz Leymann işyerlerinde yetişkinler arasında görülen kötü ve düş-
manca davranışlar için, okul çağındaki çocuklar arasında gerçekleşen
söz konusu saldırgan davranışlar için kullanılan “bullying” kavramının
yerine, “mobbing” kavramını kullanmıştır
4
. Buna rağmen işyerlerinde
gerçekleşen söz konusu psikolojik saldırı davranışlarını ifade etmek ba-
kımından “bullying” sözcüğü geçerliliğini halen korumaktadır.
Çalışmamızın konusunu oluşturan olgu, Heinz Leymann ile “mob-
bing” terimiyle ifade edilmeye başlanmışsa da, yukarıda da belirtildiği
gibi söz konusu olguyu anlatmak için başvurulan terim mobbing ile
sınırlı kalmamış; bu olguyu ifade etmek için kullanılan terimler çeşit-
lilik göstermiştir. Bu bağlamda, İngiltere ve Avustralya’da “bullying”
teriminin tercih edildiğini, Amerika ve Avrupa kıtasında ise genel
olarak “mobbing” teriminin kullanıldığı; bunlar yanında bazı başka
terimlerin de işyerinde yaşanan söz konusu olguyu anlatmak için kul-
lanıldığı görülmektedir
5
. Örnek olarak,
work or employee abuse
(iş veya
çalışan tacizi),
mistreatment
(kötü muamele),
emotional abuse
(duygu-
sal taciz),
bossing, intimidation
(gözünü korkutma),
psychological harras-
ment
(manevi/psikolojik taciz),
victimization
(mağdur etme)
6
;
psycholo-
4
Heinz Leymann,
“
The Content and Development of Mobbing at Work
”
, European
Jounal of Work and Organizational Psychology, Yıl:5, Sayı:2, 1996, s. 167.
5
Heinz Leymann, “
Psychological Terrorization – The Problemof Terminology
”, TheMob-
bing Encyclopaedia,
http://www.leymann.se/English/frame.html, (08.08.2012).
6
WorldHealth Organization, Occupational and Environmental Health Programme,
Raising Awareness of Psychological Harrassment at Work
, Protecting Worker’s Health
Series, No.4, Geneve 2003, s.12.