19 / 505
Ceza Adaletinde Sapmalar
18
Bunlar, adli ve diğer ilgili personelin işbirliği ile geliştirilmelidir.
Bu standartlara gerekli uyumun sağlanması doğrultusunda ku-
rumlara olanca destek verilmelidir.
• Bu bağlamda, savcılar ve hâkimlerce dosyalar üzerine, sürecin ilk
evresinden başlayarak farklılaştırılmış biçimde işlem görmesine
olanak veren ayıklama teknikleri geliştirilmelidir.
Türk ceza adaleti sisteminin zayıf yanlarından biri, ceza davala-
rının
makul süre
içinde kotarılamamasıdır.
5
Sistemdeki dava yükünün
üstesinden ancak zaman zaman çıkarılan genel af kanunları ile geline-
bilmektedir. Yargılamadaki iş yükü çıkmazına kalıcı bir çözüm getir-
mek, siyasetin temel odaklarından biri olmalıdır. Sisteme en son çare
olarak başvurulması (
ultima ratio
) ilkesi doğrultusunda çareler üretil-
meli (Avrupa Konseyi, Rec. 87-18) ve ülke çapında standart bir uygu-
lamaya kavuşturulmalıdır.
Ceza adaleti sistemindeki iş yükünü dengelemek ve iş akışı-
na hız vermek üzere kendi boyutunda rasyonel bir gelişme örneği
için Almanya’da savcılık profilini sergilemekte yarar görülmüştür.
Almanya’da ilke olarak mahkemeye intikal edecek suçlardan % 30’u
hakkında (bu oranın yarısı savcılıkça öngörülen koşulların zanlı tara-
fından yerine getirilmesiyle) takipsizlik kararı verilmekte; % 40’ı basit-
leştirilmiş usullerle çözümlenmektedir: Suçluluğu kanıtlamanın girift
olmadığı ve para cezasının yeterli bir yaptırım olacağının öngörülmesi
halinde savcılıkça iddianameye ek olarak hâkime “ceza kararname-
si” önerilmektedir. Bu önerinin mahkemece uygun görülmesi halinde
ödeme emri zanlıya postalanmakta; iki hafta içinde itiraz edildiğinde
ise, normal yargılama süreci yer almaktadır. Geri kalan % 30’u da du-
ruşmalı yargılamaya tabi tutulmaktadır. Ne var ki, Mart 1993 tarihin-
de yürürlüğe giren değişiklikle önemli iki gelişme kaydedilmiştir:
5
2011 yılı sonu itibariyle Türkiye aleyhine AİHM önünde toplam 15 bin 940 derdest
başvurudan uzun yargılama iddiasını içeren 2.500 (2012 yılı sonuna kadar 3.500)
başvuruyu tazminat ödeyerek iç hukukta çözüme kavuşturulması amacıyla beş
kişilik Komisyon kurulması ve 9 ay içinde karar verilmesi yasalaştırılmıştır. Bkz.
6384 sayılı AİHM’ne Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözü-
müne Dair Kanun
T. 9/01/2013: Madde 2-(1) Bu Kanun,
a) Ceza hukuku kapsamındaki soruşturma ve kovuşturmalar…
makul sürede
so-
nuçlandırılmadığı,
İddiasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılmış başvuruları kapsar.