TBB Dergisi 106. Sayı

TBB Dergisi 2013 (106)

Tülay KİTAPÇIOĞLU

359

özgürlükler, ifade özgürlüğünün etkili birer aracı olmasının yanı sıra

katılımcı demokrasi içinde vazgeçilmez araçlardır

Farklı mesleklerde olan kişiler, farklı düşünce ve ideolojilere sa-

hip olan kişiler, belirli çıkarları savunmak için bir araya gelen menfa-

at grupları, dernekler, amaçları doğrultusunda faaliyet gösterirlerken

iktidarla karşı karşıya gelmektedirler. Böylesi bir durumda, grupların

amaçlarının gerçekleşmesi, iktidarın aldığı bir kararın uygulanmasını

önlemeyi ya da amaçları ile paralel yönde karar almalarını gerekli kıla-

bilir. Bu itibarla, siyasal amaç gütmeden bir araya gelen kişilerin oluş-

turdukları dernek, grup ve örgütler, belli koşulların gerçekleşmesiyle

baskı grubu niteliğini kazanmaktadır

. Bu düşünceye göre baskı grubu

olabilmenin temel kriteri, grubun iktidarla çatışması anında baskıcı ni-

teliğe sahip olması gerekliliğidir.

Doktrinde bir başka görüşe göre, bir grubun baskı grubu olarak

belirlenmesinde, çıkar ve baskı gibi sözcükler yerine doğrudan çoğul-

cu toplumda grupların yeri ve rolü nazara alınmalıdır. Bu değerlen-

dirme yapılırken de, grup teorisinden yararlanılmalıdır

. Grup teorisi

açısından bakıldığında, siyasal iktidar, toplumu birleştirici, koruyucu,

geliştirici özellikleriyle göze çarpar. Grupların yasaların değişmesi

için yaptıkları faaliyetlerin yanı sıra çıkarlarına uygun düşen kimseler

tarafından desteklenmesi ve demokratik çatışmanın uzlaşma içinde

sürmesi sistemin sağlıklı işlediğinin bir göstergesidir.

Kanaatimce, bir toplumun gerçek anlamda demokratik gelişimi-

nin sağlanması için varlığının zorunlu olduğunu düşündüğüm baskı

gruplarının belirlenmesinde toplumdaki yerinin ve siyasi iktidara kar-

şı duruşunun birlikte değerlendirilmesi gerekir.

B. Baskı Gruplarının Çeşitli Tanımları ve Unsurları

Akad

’a göre baskı grupları, sosyal güçlerin örgütlendiği çeşitli

meslek kuruluşlarıyla derneklerin, sendikaların bir bütün olarak ikti-

Kaboğlu, İbrahim, Anayasa Hukuku Dersleri, s.284.

Akad, Mehmet, Baskı Gruplarının Siyasal İktidarla İlişkileri (Doktora Tezi), Fa-

külteler Matbaası, İstanbul, 1976, s.64.

Zabunoğlu, Yahya, Baskı Grupları (Doktora Tezi), , Ankara Üniversitesi Hukuk

Fakültesi Yayınları, Ankara, 1967, s.33. Grup teorisinin amaçlarından birisi, örgüt-

lenmiş grupların yönetim sistemi üzerine gösterdikleri etkinliklerin ve hedefleri-

ne yönelik faaliyetlerin çözümlenmesidir. Bkz. Akad, Mehmet, s.40-62.