362 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Tülay KİTAPÇIOĞLU
361
Baskı gruplarının temel unsurlarını şu şekilde ifade etmek müm-
kündür:
a
. Toplumdaki sosyal güçlerin bilinçli örgütlenmesi.
b
. Kendi çıkarları doğrultusunda toplumsal çıkarlarını iktidara iletme.
c
. Kitlenin gerçek iradesini belirleyen ve yönetime meşruluk kazandı-
ran çoğulcu grupların varlığıgibi
11
II. BASKI GRUPLARININ TARİHİ VE HUKUKİ GELİŞİMİ
Baskı grupları olgusu, toplumda kendiliğinden ortaya çıkmış ol-
mamakla beraber tarihsel sürecin sosyo-ekonomik yapıdaki uzan-
tılarıdır
12
. Türkiye’de baskı grupları ve bu grupların faaliyetleri, çok
partili rejimle artmaya başlamıştır
13
.Baskı gruplarının gerekliliğinin ve
ortaya çıkış aşamalarının anlaşılması için o dönemin yapısı ve ihtiyaç-
ları birlikte değerlendirilmelidir.
A. 1961 Anayasası Dönemi
1961 Anayasasında kollektif özgürlüklerin güvencesi bakımından
kullanılan ölçüt “özedokunmama”dır. 1961 Anayasasında, kanunun
kamu yararı, genel ahlak, kamu düzeni, sosyal adalet ve milli güvenlik
gibi sebeplerde olsa bir hakkın özüne dokunulamayacağı düzenlen-
miştir (md.11/2). 1971 yılında bu hüküm, kanunun temel hak ve hür-
riyetlerin özüne dokunulamayacağı şeklinde değiştirilmiştir
14
.
Bu dönemde, gençlik kuruluşları etkisini artırmıştır. İstanbul
Üniversitesi’nin kuruluş yıllarında, Milli Türk Talebe Birliği siyasi ve
ekonomik alanda baskı girişimlerinde bulunmuştur. Tramvay şirketi
gibi yabancı şirketlere ve yabancı okullara karşı ilk hareketler bu örgü-
tün faaliyetleri arasında yer almıştır. Yükseköğretim kurumlarındaki
ilk hareketlenmeler, eğitim ve reform istekleriyle 1964’de başlamıştır
15
.
11
Akad, Mehmet, s.67.
12
Akad, Mehmet, s.83.
13
Aslan, Seyfettin/Gül, Cengiz, “Geçmişten Günümüze Türkiye’de Baskı Grupla-
rı”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, C:5, Sayı:1,Sivas,
2004, s.85.
14
Kaboğlu, İbrahim, Kolektif Özgürlükler, s.265.
15
Tunaya, Tarık Z., s.322.