381 / 473
Baskı Grupları ve Demokrasi
380
iktidara ulaştırmak suretiyle demokrasinin gelişmesine yardımcı
olurlar. G. Vedel;
“Demokrasi, siyasi partiler olmaksızın yaşayamaz an-
cak siyasi partiler yüzünden de son bulabilir.”
söylemiyle siyasi partile-
rin demokrasinin vazgeçilmezi veya sona erişi olabileceğini vurgu-
lamıştır
72
.
1982 Anayasası, dernek kurma özgürlüğünün ulusal güvenlik,
kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın, ah-
lakın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacı ile
sınırlanabileceği düzenlenmişken parti kurma hakkına yalnızca vatan-
daş olma kaydı koyulmuştur. Partilerin serbestçe kurulabilmesi, ku-
rulmanın hukuksal yönden herhangi bir izne ve tescil yükümlülüğüne
bağlı olmamasını ifade eder. Kanuna dayanan ya da zorla gerçekleşti-
rilen iki partili ya da tek partili sistem, partilerin serbestçe kurulması
esasına aykırılık teşkil eder
73
.
Siyasi partilerle baskı gruplarını ayıran temel kriter, fonksiyonel
bir yaklaşımla belirlenebilir. Siyasal partiler, ortak görüşleri paylaşan
insanların siyasal iktidarı ele geçirmek amacıyla kurdukları örgüt ola-
rak tanımlanmaktadır
74
. Bir başka tanıma göre, siyasal partiler, halkın
desteğini sağlamak suretiyle siyasal iktidarı ele geçirmeye ve sürdür-
meye çalışan sürekli ve aynı zamanda istikrarlı bir örgüte sahip siyasal
topluluklardır
75
.
Duverger,
siyasal partilerin kökenini iki ayrı kolla açıklamaktadır.
Bunlar; “seçimlerde ve parlamentoda doğan partiler” ve “parlamento
dışı doğan partiler” dir. Demokrasinin geliştiği toplumlarda ikinci tü-
rün geçerli olduğunu ve bunların sendikalar, tarım kooperatifleri ve
köylü meslek kuruluşları, öğrenci dernekleri ve üniversite grupları,
kilise ve dinsel mezhepler, sanayi ve ticaret gruplarınca kurulduğunu
ifade etmektedir
76
.
72
Akad, Mehmet/Dinçkol, Vural, Bihterin, Genel Kamu Hukuku, Gözden Geçiril-
miş Dördüncü Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2006, s.401.
73
Tanilli, Server, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Fakülteler Matba-
ası, İstanbul, 1981, s.223-224.
74
Özbudun, Ergun, 100 Soruda Siyasi Partiler :Partilerin Hukuki Rejimi : Türkiye’de
Partiler, Sosyal Bilimler Derneği Yay., Ankara, 1974, s. 77-78. Özbudun, Ergun,
Siyasi Partiler, Ankara, S.B.D., 1974, s.4.
75
Özbudun, Ergun, Siyasi Partiler, s.4.
76
Akad, Mehmet, s.86.