139 / 505
Tbmm’nin Kamu Başdenetçisi Seçme İşlemlerinin Yargısal Denetimi Üzerine Bir Çözümleme
138
TBMM’nin yasama işlevinin dışında, yürütme ya da yargı işle-
vinde sonuç doğuran işlemleri, Anayasa’ya aykırıdır. Söz konusu iş-
lemlerin TBMM’nin idari işlemi ya da TBMM’nin yargı işlemi olarak
nitelenmesi ise, ancak yasama organına kendi işlevi dışında sonuç do-
ğurma yetkisi tanıyan Anayasa hükümlerine dayandığı durumlarda
olanaklıdır. Bu durumda, şöyle bir sorudan yola çıkarak kamu baş-
denetçisi seçme işleminin yasama ya da idare işlevlerinden hangisine
ait olduğu tartışılabilir: TBMM Genel Kurulu’nun seçim yetkisi, yasa-
maya Anayasa ile verilen idarenin siyasal denetimini yapma işlevinin
bir uzantısı mıdır yoksa Anayasa ile verilen idari nitelikte bir görev ve
yetki midir?
TBMM’nin kamu başdenetçisi seçmesi; parlamentonun yasa yap-
ma, içtüzük çıkarma işlevlerinin dışında kalmaktadır. Kamu denetçi-
liği, yasamanın hükümetin siyasal denetimini gerçekleştirme ve bu
yollarla idareyi etkileme olanağından da farklı bir nitelik taşımakta-
dır. Bunun ilk nedeni, TBMM’nin soru, gensoru, genel görüşme, mec-
lis araştırması, meclis soruşturması gibi araçları kullanmamasıdır.
Denetim, Kurum tarafından hazırlanarak son aşamada TBMM Genel
Kurulu’na sunulan raporlar vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Kamu
Denetçiliği Kurumu Kanununun 22. maddesinde, Kurum’un yıllık ra-
porunu Karma Komisyon’a sunacağı, Karma Komisyon’un ise bu ra-
poru TBMM Genel Kurulu’na sunulmak üzere TBMM Başkanlığı’na
göndereceği öngörülmektedir. Raporun TBMM Genel Kurulu’na ulaş-
masından sonra, Genel Kurul’un denetime tabi idareler üzerindeki
yetkilerinin ne olacağı, ne tür kararlar alabileceği, bu kararların ilgili
idareler için bağlayıcı olup olmadığı, raporun ilgili idari ve adli mer-
cilere intikal ettirilip ettirilmeyeceği gibi hususlar Anayasa ve Yasa’da
düzenlenmemiştir. Bu açıdan, denetimin etkilerini ileride bir ölçüde
uygulamanın göstereceği söylenebilir. Oysa sayılan hususlar Yasa’da
açıklığa kavuşturulmuş olsaydı, seçim kararının işlevine ilişkin fikir
yürütmeye yardımcı olabilirdi. Kamu denetçiliğinin yasamanın ger-
çekleştirdiği siyasal denetimden farklı bir yöntem olmasının ikinci
nedeni ise, denetimin muhatabının yalnızca Hükümet değil, Yasa ile
belirlenen tüm idareler olmasıdır.
32
Parlamenter sistemde, yasama ile
32
Kamu Denetçililiği Kurumu’nun denetimine tabi idareler,
“Merkezî yönetim
kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumları, mahallî idareler, mahallî
idarelerin bağlı idareleri, mahallî idare birlikleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunlarla